Geschiedenis.nl

 

Er staat nog net één gebouw van  de architect Van Ravesteyn in  de uitgave Monumenten van Herrezen Nederland: het NS station in Vlissingen. Sybold van Ravesteyn (1889-1983) tekende in de vorige eeuw misschien wel de meeste te snel gesloopte gebouwen, waarvan het verdwijnen nu betreurd wordt. ‘Kunstmin’ in Dordrecht bijvoorbeeld en de inmiddels onherkenbaar verbouwde Diergaarde Blijdorp in Rotterdam, waar kort geleden ook zijn late Centraal Station (1957) tegen de grond ging.

Een als rijksmonument gekenmerkt gebouw is wettelijk beschermd. De minimale leeftijd van een te beschermen object is echter 50 jaar. Nieuwe opvattingen, veranderend beleid en ook de ondernemingsdrift van projectontwikkelaars hebben in het recente verleden vaak geleid tot het afbreken van architectuur, die gelet op de schoonheid of het historisch belang (de voorwaarden voor toekenning van de status van rijksmonument) zeker het bewaren waard was geweest.

Ronald Plasterk, de minister van OCW, heeft haast gemaakt met het beschermen van de bedreigde, want bedrijfsmatig verouderde, architectuur uit de naoorlogse periode van wederopbouw  door aanwijzing van monumenten van vóór 1940 op te schorten tot 2009. Dit boekje bevat de voordracht van honderd ‘topmonumenten’ zoals deze is samengesteld door de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten. De Utrechtse Stadsschouwburg van Dudok, opgeleverd in 1941, is er in opgenomen. Alle andere objecten dateren van na de oorlog. Het gaat niet alleen om gebouwen. Ook technische werken zijn opgenomen, zoals de ja-knikker in Schoonebeek (die met een doorgaande knikkende beweging olie omhoog pompte) en de radiotelescoop bij Dwingelo.

Het is alleen maar fijn dat nu ook van relatief jonge gebouwen de waarde wordt erkend. Het gaat om een belangrijke periode in welke het, na het grote afzien van de oorlogsjaren, alleen maar beter leek te gaan in Nederland. Bouwen was toen opbouwen – terwijl in het huidige tijdsgewricht bouwen ook vaak afbreken met zich mee brengt. Het naoorlogse bouwen kent ook een specifieke stijl, waarbij een strakke vormgeving vrij vanzelfsprekend werd gepaard aan een modern soort van ornament. In die tijd werd bovendien vaak medewerking van beeldend kunstenaars gevraagd.

Het boekje, uitgegeven om het loffelijke streven van de minister te ondersteunen, heeft helaas alle kenmerken van een gebaar naar de  Tweede Kamer. Het is geen inzichtelijke uitgave over de beoogde nieuwe Rijksmonumenten, helaas.

Behalve twee korte inleidingen bevat het boekje niets wat je niet ook op internet kan vinden: goede foto’s van mooie details. Er is geen moeite gedaan om bijvoorbeeld plattegronden te tekenen, die meer inzicht in het gebouw zouden kunnen geven.
Je kan niet zoeken op de architect of locatie van het gebouw, want een register ontbreekt. Een verantwoording van de keuze die de Rijksdienst (in samenspraak met verder niet genoemde deskundigen) maakte, ontbreekt eveneens.  Van de drie gebouwen die de beroemde architect Marcel Breuer in Nederland kon realiseren  worden er twee vermeld, maar niet de ambassade van de Verenigde Staten aan het Haagse Lange Voorhout. Het bouwproces van dit ook al door de strenge veiligheidseisen bijzondere gebouw  vond plaats tussen 1954 en 1959. Mogelijk ligt het politiek gevoelig om juist dit gebouw tot monument te verklaren, want de Amerikanen hebben net een nieuwe bouwplek voor een nieuwe ambassade verkregen.

De foto op de omslag vind je niet op het net: een  betonreliëf van Harry op de Laak, dat een gestileerde bouwvakker voorstelt, die zijn sterke arm uitstrekt naar een betonmolen, symbool van het wederopbouwenthousiasme. Daar wordt dan weer niet bij vermeld dat dit is aangebracht op een voormalige Lagere Technische School (een verdwenen type onderwijs, ook) aan de Amsterdamse Vrolikstraat van de architecten Ingwersen en De Geus uit 1956.

Herrezen monumenten op Internet

Herrezen Monumenten
paperback
128 pagina's
122 kleurenfoto's
3 zwart-witfoto's
ISBN 978 90 400 8456 0
Waanders uitgevers, Zwolle
€ 19,40