DE KWALEN VAN EEN VRAATZUCHTIGE KONING
‘The biggest monarch’ van Engeland ooit, letterlijk. Dat was koning Hendrik VIII, die regeerde van 1509-1547. Hij is vooral bekend van zijn scheiding van de katholieke kerk en het stichten van de Anglicaanse kerk, of van zijn zes vrouwen. Maar in de documentaire Inside the body of Henry VIII wordt er naar een ander aspect van zijn leven gekeken. Een team van experts onderzoekt de dossiers van Hendrik VIII. Door te kijken naar de symptomen van Hendrik, een virtuele autopsie te doen en het doen van experimenten, proberen ze erachter te komen wat de Tudor koning allemaal onder de leden had en waar hij uiteindelijk aan overleden is. Hendrik VIII was een koning die zijn gezondheid en kracht toonde door mee te doen aan toernooien en sporten. Maar wat veranderde deze sportieve, gezonde prins tot een despotische tiran met obesitas?
Gezondheid en ziektes
Bij de geboorte van Hendrik op 28 juni 1491 werd vastgesteld dat hij kerngezond was. ‘A graceful little boy, his bearing so gallant, his skin so fair, his smile so frank.’ Hij bleef een gezonde, sportieve tiener tot aan zijn benoeming tot koning van Engeland. Engeland werd in deze tijd door een gebrek aan hygiëne geplaagd door een overschot aan ratten en ziekten. Vijf jaar na zijn benoeming tot koning werd Hendrik voor het eerst echt ziek. Hij kreeg last van de pokken, maar hier weet hij aan te ontsnappen door zijn goede gezondheid en sterke lichaam. Op zijn dertigste is het opnieuw raak en dit keer is het een zwaardere tegenstander: malaria. Hendrik overwon deze ziekte nooit helemaal, hij hield er namelijk een chronische paranoia aan over. Dit was vooral de angst om ziek te worden en het geobsedeerd zijn met zijn eigen gezondheid. Tegenwoordig zouden we dit diagnosticeren als hypochondrie. Op zijn 36e krijgt hij last van spataderen. Dit zou hem de rest van zijn regeringsperiode tegenwerken. Door zijn kleding kon het bloed niet goed door zijn benen stromen en werden de spataderen nog erger. Hendrik krijgt veel te verduren, maar overleeft deze ziektes. Wel hebben deze ziektes grote gevolgen voor de rest van zijn leven.
Links: Hendrik als jonge man. Maker en jaar onbekend.
De gezondheid van Hendrik was de gezondheid van Engeland. Om zijn eigen goede gezondheid en zijn kracht aan te tonen deed hij veel mee aan sporten en toernooien. Hierbij liep Hendrik veel zware verwondingen op, die een grote invloed hebben gehad op zijn verdere leven. In 1524 vergat de koning zijn vizier dicht te doen tijdens een steekspel, waarna hij aan zijn hoofd geraakt werd door de lans van de tegenstander. Na dit incident heeft hij de rest van zijn leven last van ernstige migraine aanvallen. Hendrik was een groot fan van ‘royal tennis’, een mix tussen squash en tennis. In het jaar 1527 verdraaid hij zijn enkels, waardoor hij een tijdlang op slippers moest lopen. Op 24 januari 1536 doet de koning mee aan een steekspel, een dag dat de rest van zijn leven verandert. Hendrik wordt op volle snelheid geraakt door de lans van een tegenstander en is twee uur buiten bewustzijn. Het was een wonder dat hij niet dood was. Om te bekijken hoe erg de schade bij Hendrik was, doet het team een onderzoek met het lijk van een varken en een gewicht. Het gewicht werd op het lijk gegooid, waardoor kon worden vastgesteld wat voor gevolgen het moet hebben gehad. Het ongeluk zorgde voor problemen aan zijn benen en verlies van zijn bewustzijn. Twee uur buiten bewustzijn is enorm veel, tegenwoordig is vijf minuten al veel. Het zou zijn frontale kwabben hebben aangetast, het centrum voor emoties en persoonlijkheid. Dit verklaart waarschijnlijk de verandering in zijn persoonlijkheid. Uit het onderzoek blijkt dat alleen zijn harnas hem gered heeft van de dood.
Het probleem van de troonopvolger
De paranoia en hypochondrie werden nog eens versterkt door het feit dat hij nog steeds geen mannelijke troonopvolger op de wereld had gebracht. Hij mocht niet overlijden aan een ziekte voordat er een erfgenaam was. Zijn eerste vrouw, Catharina van Aragón, was zeven keer zwanger, maar de opbrengst was mager: slechts één kind, een dochter, had het voorrecht om volwassen te worden. Het onderzoeksteam vraagt zich af hoe het kon dat de zwangerschappen zo slecht verliepen. Eén van de oorzaken is de slechte volksgezondheid in Engeland, maar dat is lang niet alles. Er gaan geruchten dat Hendrik VIII leed aan syfilis. Deze overdraagbare ziekte kon lang onderhuids aanwezig zijn voordat er echt symptomen te signaleren waren. Hierdoor zou het kunnen zijn dat Hendrik de ziekte heeft overgegeven aan zijn vrouw, waardoor de kinderen te ziek en zwak waren om na de geboorte te overleven. Tijdens het verschrikkelijke ongeluk op 24 januari 1536, was zijn tweede vrouw, Anna Boleyn, zwanger. Van de schrik kreeg ze een miskraam, het was een jongetje.
De dokters van Hendrik VIII
Hendrik VIII was een echte Renaissance vorst; hij hield zich bezig met wetenschap, astronomie en vooral geneeskunde. Hij liet zijn eigen medicijnen ontwikkelen, bijvoorbeeld een bepaald soort gips wat hem zou helpen tegen zijn spataderen. Een aantal van de 25 ingrediënten voor dit geneesmiddel was giftig en zouden hebben meegewerkt aan zijn dood. De geneeskunde van de Tudors was nog gebaseerd op de humeurenleer van de Romeinse Galenus. De dokters van Hendrik bestudeerden onder andere dagelijks zijn urine om te kijken of ze een ziekte konden ontdekken. Belangrijk was ook het aderlaten, wat soms uren kon duren. Ondanks de vele dokters en de interesse in de geneeskunde werd de pijn in zijn benen erger en kreeg hij waarschijnlijk ook botinfecties onder zijn spataderen. De dokters besloten om de spataderen open te laten en met gloeiendheet ijzer te bewerken. Het gevolg was dat het begon te rotten en te infecteren en dat de koning verschrikkelijk stonk. De dokters konden de problemen van de koning niet allemaal ontdekken en benoemen. Maar een dokter kon ook niet zomaar alles zeggen. Door te zeggen dat de koning op sterven ligt, zou het als verraad worden gezien. Een dokter keek dus wel uit met zijn uitspraken.
Rechts: Hendrik VIII op 46-jarige leeftijd door Hans Holbein de Jongere ( gemaakt in 1536-1537)
Aan de hand van de harnassen van Hendrik VIII is een drastische verandering te zien in de omvang van de koning. Hij was ongeveer 1 meter 85, wat al enorm groot was aangezien de gemiddelde lengte van de Tudors 1 meter 67 was. Daarnaast is te zien dat de omtrek van zijn taille in dertig jaar is toegenomen van 81 centimeter naar 132 centimeter. Ook zijn borstomvang ging van 99 centimeter naar bijna 135 centimeter. De verschillen zijn ook duidelijk te zien in de afbeeldingen. Dit zijn enorme veranderingen, die te verklaren zijn door zijn enorme eetgedrag. Zo at hij dertien gangen per dag, waaronder varkensvlees, lam, kip en rund, konijnen en een variëteit aan vogels, waaronder pauwen. Ook alcohol vloeide rijkelijk, tien pinten bier per dag en daarbij nog rode wijn, aangemaakt met extra suiker. Hij at ook heel veel wit brood en helemaal geen groente, want dat was voedsel voor de boeren. Er is uitgerekend dat hij 5000 calorieën per dag naar binnen werkte, twee keer zoveel als een man normaal mag hebben. Ook at hij 20 gram suiker per dag, drie keer zoveel als goed is. Het was slecht voor alle organen en hij kreeg, onder andere hierdoor, een hoge bloeddruk. Vandaag de dag zou het gediagnosticeerd worden als obesitas en zou hij aan diabetes lijden.
Laatste redmiddel: propaganda
De ziekten van Hendrik hadden een impact op heel Engeland. Hij was niet meer zo populair als aan het begin, hij werd nu de Jozef Stalin(avant la lettre) van Engeland. Executies van zijn vrouwen, bondgenoten en tegenstanders maakten hem een wrede despoot. Het was slecht voor de Tudors en nog slechter voor zijn ego. Volgens historicus Hutchinson hebben de Tudors propaganda uitgevonden. Daarom werd er gebruik gemaakt van propaganda om zijn imago toch nog iets op te poetsen. Dit werd bijvoorbeeld gedaan door het kruis van Hendrik op afbeeldingen groter te maken, waardoor het leek alsof het niet zijn schuld was dat hij nog geen mannelijke erfgenaam had en dat hij een goede gezondheid had.
Hendrik VIII is een belangrijke vorst in de geschiedenis van Engeland. Hij werd koning op een moment dat Engeland nog niet zo veel voorstelde, en onder zijn regering is Engeland een wereldmacht geworden. Maar de koning had zijn eigen problemen. Hij werd paranoia voor ziektes, kon maar geen mannelijke erfgenaam op de wereld zetten en vrat zich letterlijk doodziek. Al deze factoren hebben geleid tot het overlijden van een groot vorst. En al deze factoren hebben elkaar beïnvloed. Op 55-jarige leeftijd blies hij de laatste adem uit zijn bijna 200 kilo zware lichaam. Het is al met al nog een wonder dat Hendrik VIII zo lang geleefd heeft en zo lang koning van Engeland is geweest.