Geschiedenis.nl

Nelson Mandela schreef zijn autobiografie, maar kon het helaas niet afmaken. De Afrikaanse schrijver Mandla Langa maakte het af. Het boek draagt de titel ‘De presidentiële jaren. Bij de vrijheid begint het pas.’ Het is een pittig boek. De eerste twee hoofdstukken is even doorbijten, vanwege vele Afrikaanse namen en het vinden van de lijn in het verhaal. Het vraagt een grote mate van inlevingsvermogen, maar daarna wordt het nog boeiender. Zo kun je lezen over de aanvaardingsrede die hij hield, toen hij als eerste zwarte Afrikaan tot president werd verkozen op een democratische manier. Van de woorden in deze rede word je wel warm en die hebben het hart geraakt van de mensen die erbij aanwezig waren of het op televisie hebben gehoord.

De samenstelling van een democratisch kabinet was geen sinecure. Er moest van alles worden geregeld: ministers benoemen, het opbouwen van het Programma voor Wederopbouw en Ontwikkeling (RDP), het benoemen van adviseurs en vicepresidenten (waarvan De Klerk er één was), het inrichten van een kantoor, het maken van de structuur van de regering en nog veel meer zaken. Nelson Mandela was dé man om een kabinet tot stand te brengen. Toch een hele klus voor deze persoonlijkheid die eerst gevangen werd gehouden in ballingschap op Robbeneiland. Want de regering die er eerst was heeft gewerkt met een apartheidsregime. Nu moest er een regering komen die eenheid in de samenleving kon brengen. Dat vroeg om een ander beleidsaanpak en daarvoor een transformatie van het oude regime tot een regime die heel anders ging werken en in de eerste plaats ten dienste van het volk. Mandela heeft daar heel veel moeite voor gedaan. Hij groeide uit tot een wereldleider. Zijn erfenis van de vorige regering: een land met grote sociale en economische problemen die de nieuwe regering het hoofd moest bieden en een overheidsschuld van 254 miljard rand.

Tussen het ANC en het NP (Nationale Partij) waren er uiteenlopende opvattingen. Nelson Mandela koppelde daarom ministers en onderministers uit verschillende partijen met elkaar. Op die manier wilde hij de samenwerking steviger maken.
Het RDP werd opgericht om onder anderen te werken aan werkgelegenheid, opleidingsmogelijkheden, huizenbouw, elektriciteit en dergelijke praktische zaken. Concreet gezien zijn er sociaal en economisch gezien successen behaald. Er kwam water vlak bij de huizen, elektriciteit, telefonie, schoolmaaltijdenprogramma’s en dienstverlening aan gehandicapten, er werden banen gecreëerd en voorzieningen gebouwd. In de vijf jaar dat Mandela president was, is er op sociaal gebied veel veranderd.

Het boek is opgedeeld in dertien hoofdstukken: Vrijheid: een hele uitdaging, Onderhandelen over democratie, Vrije en eerlijke verkiezingen, Naar het Uniegebouw, Nationale eenheid, De president en de grondwet, Het parlement, Traditioneel leiderschap en democratie, De transformatie van de staat, Verzoening, Sociale en economische transformatie, Omgaan met de media en In Afrika en de rest van de wereld. Aan het boek zijn ook bijlagen toegevoegd, zoals een Tijdlijn (1990-1999), de kaart van Zuid-Afrika in 1996 en Mensen, plaatsen en gebeurtenissen. Het is een informatief boek, een mooi geschiedenisboek ook die niet alleen verhaalt over gebeurtenissen, maar ook over gevoelens en emoties van de betrokken personen. De woorden die Mandela sprak in zijn toespraken stonden vaak heel dicht bij de mensen en wisten hun weg te vinden naar de mensen die Mandela wilde bereiken. Mandela begaf zich ook letterlijk onder het volk. Hij vond het persoonlijk contact met het volk en wat de mensen te zeggen hadden belangrijk.

Het boek geeft inzicht in al het werk dat Nelson Mandela heeft moeten verrichten om succesvol te kunnen zijn in het regeren van een land dat toch al behoorlijk op zijn donder heeft gehad door het koloniale verleden, het apartheidsregime, onrust en zorgen in het land om het geweld. Uiteraard had hij bekwame mensen om zich heen die met hem meewerkten aan een betere samenleving.

Nelson Mandela wist als geen ander mensen bij elkaar te brengen, blijkt uit het boek. Zo is hij bezig geweest om ook traditionele leiders te betrekken bij het democratiseringsproces. In het boek wordt beschreven dat het ‘een lang en lastig proces was om het traditionele leiderschap op één lijn te brengen met een democratie.’ Nelson Mandela zag de waarde van hen in. Het Traditioneel Afrikaans Leiderschap heeft ook eerder een rol gespeeld bij de oprichting van het ANC. Mandela vond het noodzakelijk om het traditioneel leiderschap een plaats te geven in een democratisch Zuid-Afrika. En dat moest gebeuren zonder het democratisch principe aan te tasten.
Ook voor vrouwen heeft Mandela zich sterk gemaakt. Hij vond de benoeming van vrouwen heel urgent. Dat schreef hij aan zijn ministers een maand voordat zijn regering was aangetreden.

Verschillende aspecten van de samenleving moesten getransformeerd worden, zoals de politiemacht, het leger, de openbare dienstverlening en de economie.
Een aantal commissies en taakgroepen toonde Mandela’s wens om zo veel mogelijk kennis en informatie te vergaren. Daarmee wilde hij zijn droom van een betere samenleving laten uitkomen. Om dat te bereiken moest het volk er wel helemaal voor gaan om van Zuid-Afrika hun droomland te maken. Daarvoor was nog iets heel belangrijks nodig: verzoening. Dat hield in dat Mandela de angst bij de witte bevolking moest aanpakken. Bovendien moest hij twijfelaars overhalen om te kiezen voor de weg van vrede. Er was zelfs een Waarheids- en Verzoeningscommissie (WVC) in het leven geroepen met aartsbisschop Desmond Tutu als voorzitter. Deze commissie onderzocht onder andere schendingen van mensenrechten en maakte regelingen voor mensen die hun misdaden bekenden.

Alles hoorde bij het ontwikkelingsproces van een natie die apartheid gewend was en een koloniaal verleden had naar een democratische natie. Mandela heeft zich ingezet voor verzoening. Dat deed hij met de hoop dat een toekomstig Zuid-Afrika de ellende van vroeger zou verwerken en terugdringen. En plaats zou maken voor een natie die openstond voor een betere samenleving waarin gedeeld zou worden, niet alleen de verwerking van het verleden maar ook de goede dingen die de democratie kon brengen.

Nelson Mandela wilde in zijn autobiografie het verhaal vertellen dat hij zo graag wilden delen met de wereld. Mandla Langa heeft het uiteindelijk in deze vorm gegoten. De meeste van Mandela’s woorden in dit boek komen uit zijn eigen geschriften. Het boek bevat persoonlijke aantekeningen en redevoeringen van Mandela. Er komen teksten uit memoires in voor over de jaren dat hij president was. Zijn weduwe Graça Machel schreef het voorwoord in het boek.
In het boek staan ook foto’s van Nelson Mandela, waaronder een heel ontroerend mooie foto van hem en Graça in prachtige kleding, lachend. Op de voorkant van het boek straalt Nelson Mandela wel vastberadenheid, inzicht en charisma uit, maar op de foto naast Graça staand ook liefde. En waarschijnlijk was het deze combinatie die Nelson Mandela zo’n aantrekkelijke persoonlijkheid gaf, geboren om in vrijheid de samenleving van Zuid-Afrika te veranderen.

De presidentiële jaren. Bij de vrijheid begint het pas.
Nelson Mandela en Mandla Langa.
Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 2017.
ISBN 978 90 450 3148 4