HONDERD JAAR INTERNATIONALE VROUWENDAG
Geplaatst op
8 maart 2011
door
Lucia Hogervorst
Internationale Vrouwendag bestaat deze week honderd jaar. Er zijn twee lezingen over het ontstaan. Welke is de juiste?
In 1912 vierden Nederlandse vrouwen voor het eerst Internationale Vrouwendag.
In 1911 werd Internationale Vrouwendag voor het eerst in verschillende landen gevierd: in Duitsland, Oostenrijk, Denemarken, Zwitserland en de Verenigde Staten. In Nederland gebeurde dat voor het eerst op 12 mei 1912. Een vaste datum was er nog niet. Pas in 1922 werd 8 maart uitgeroepen tot Internationale Vrouwendag, en in de Sovjet-Unie werd het zelfs een erkende vrije dag.
Maar hoe is vrouwendag eigenlijk ontstaan? Daarover bestaan verschillende lezingen. Ligt de oorsprong in Rusland of in de Verenigde Staten? Vanuit de westerse visie is Internationale Vrouwendag terug te voeren op stakingen van textielarbeidsters in New York op 8 maart 1908. De vrouwen gingen de straat op om te demonstreren tegen de lange werktijden, de lage lonen en de slechte werkomstandigheden.
Volgens een andere lezing heeft de oorsprong van Internationale Vrouwendag te maken met een grote vrouwenstaking op 8 maart 1917 in Sint Petersburg onder leiding van de socialistische voorvechtster van vrouwenrechten Aleksandra Kollontaj (1872 – 1952). Vrouwen gingen de straat op om te protesteren tegen verslechterende levensomstandigheden en de alsmaar stijgende huur- en voedselprijzen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Uiteindelijk kwam het tot een algemene werkstaking. Later werd deze dag tot het begin van de Russische Revolutie gerekend.
Maar vanaf de jaren vijftig raakte de westerse lezing in zwang. In de periode van de Koude Oorlog was het problematisch om een communistisch land met de eer te laten strijken. Daardoor weten veel vrouwen niet beter dan dat Internationale Vrouwendag is terug te voeren op een staking van textielarbeidsters in New York op 8 maart 1908. Maar de zaak ligt dus genuanceerder.
De Eerste Internationale Socialistische Vrouwenconferentie
De Duitse feministe Clara Zetkin (1857 – 1933) was jarenlang redactrice van het Duitse socialistische vrouwenblad Die Gleichheit. Zij was van mening dat vrouwen niet allen op nationaal niveau, maar ook internationaal meer invloed moesten kunnen uitoefenen op de socialistische partijen. Op haar initiatief kwamen in 1906 socialistische vrouwen uit een groot aantal Europese landen in Mannheim bij elkaar om een internationale bijeenkomst voor te bereiden. Die vond in 1907 in Stuttgart plaats, één dag voor de Tweede Internationale. Op deze eerste conferentie werd een motie voorbereid, die aangesloten partijen verplichtte zowel voor mannen- als voor vrouwenkiesrecht te strijden. Die inzet had succes: de motie werd op de Tweede Internationale aangenomen.
De Tweede Internationale Socialistische Vrouwenconferentie
In 1910 was de tweede vrouwenconferentie in Kopenhagen. De aanwezige vrouwen constateerden dat het enthousiasme voor vrouwenkiesrecht bij socialistische partijen in de praktijk ontbrak. De conferentie wilde meer vrouwen bij de strijd betrekken. Op voorstel van Clara Zetkin werd afgesproken om ieder jaar een internationale vrouwendag te houden. Op die dag zou propaganda worden gemaakt, gedemonstreerd en vergaderd. In 1911 werd in een beperkt aantal landen voor het eerst Internationale Vrouwendag gevierd, in 1912 ook in Nederland. De eerste Nederlandse Vrouwendag vond op 12 mei plaats, georganiseerd door de Sociaal-Democratische Vrouwenclubs. Hun blad ‘De Proletarische Vrouw’ kwam uit met een speciaal feestnummer. De dag stond in het teken van het Algemeen Vrouwenkiesrecht.
De Eerste Wereldoorlog
Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 viel de Tweede Internationale uit elkaar, maar de internationale vrouwenorganisatie bleef bestaan. In 1915 was er zelfs een conferentie van vrouwen uit de oorlogvoerende landen over het beëindigen van de oorlog. Ook de jaarlijkse vrouwendag ging gewoon door, maar stond voornamelijk in het teken van de strijd voor de vrede.
Een vaste datum voor Internationale Vrouwendag
In 1921 stelde het Internationale Vrouwensecretariaat 8 maart voor als vaste datum voor vrouwendag, ter herinnering aan de gebeurtenissen in Sint Petersburg op 8 maart 1917. Vanaf 8 maart 1922 vierden vooral communistische vrouwen Internationale Vrouwendag. Andere vrouwen associeerden de datum met de staking in New York in 1908. Maar de werkelijke oorsprong van 8 maart Internationale Vrouwendag lijkt toch in Rusland te liggen.
Na de Tweede Wereldoorlog
Na de Tweede Wereldoorlog was er weinig interesse meer voor Internationale Vrouwendag. Alleen de communistische vrouwen, georganiseerd in de Nederlandse Vrouwenbeweging (NVB), vierden Internationale Vrouwendag op 8 maart. Tijdens de roerige jaren zeventig kwam de Tweede Feministische Golf op gang en herleefde de belangstelling voor het fenomeen in Europa en de Verenigde Staten. De Verenigde Naties riepen 1975 zelfs uit tot het Internationale Jaar van de Vrouw en erkenden drie jaar later 8 maart als officiële Internationale Vrouwendag.
Internationale Vrouwendag anno nu
Veel vrouwengroepen vieren Vrouwendag nog steeds gezamenlijk. De strijd voor vrouwenkiesrecht is allang gestreden, maar er zijn vandaag de dag genoeg andere heikele thema's die de aandacht verdienen, zoals armoede, economische zelfstandigheid, kinderopvang, vrouwenhandel of seksueel geweld.
Meer informatie over 100 jaar Internationale Vrouwendag is te vinden via Aletta.
Lees ook het artikel De Nederlandse samenleving vanaf de jaren '60 op deze website.
In 1911 werd Internationale Vrouwendag voor het eerst in verschillende landen gevierd: in Duitsland, Oostenrijk, Denemarken, Zwitserland en de Verenigde Staten. In Nederland gebeurde dat voor het eerst op 12 mei 1912. Een vaste datum was er nog niet. Pas in 1922 werd 8 maart uitgeroepen tot Internationale Vrouwendag, en in de Sovjet-Unie werd het zelfs een erkende vrije dag.
Maar hoe is vrouwendag eigenlijk ontstaan? Daarover bestaan verschillende lezingen. Ligt de oorsprong in Rusland of in de Verenigde Staten? Vanuit de westerse visie is Internationale Vrouwendag terug te voeren op stakingen van textielarbeidsters in New York op 8 maart 1908. De vrouwen gingen de straat op om te demonstreren tegen de lange werktijden, de lage lonen en de slechte werkomstandigheden.
Volgens een andere lezing heeft de oorsprong van Internationale Vrouwendag te maken met een grote vrouwenstaking op 8 maart 1917 in Sint Petersburg onder leiding van de socialistische voorvechtster van vrouwenrechten Aleksandra Kollontaj (1872 – 1952). Vrouwen gingen de straat op om te protesteren tegen verslechterende levensomstandigheden en de alsmaar stijgende huur- en voedselprijzen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Uiteindelijk kwam het tot een algemene werkstaking. Later werd deze dag tot het begin van de Russische Revolutie gerekend.
Maar vanaf de jaren vijftig raakte de westerse lezing in zwang. In de periode van de Koude Oorlog was het problematisch om een communistisch land met de eer te laten strijken. Daardoor weten veel vrouwen niet beter dan dat Internationale Vrouwendag is terug te voeren op een staking van textielarbeidsters in New York op 8 maart 1908. Maar de zaak ligt dus genuanceerder.
De Eerste Internationale Socialistische Vrouwenconferentie
De Duitse feministe Clara Zetkin (1857 – 1933) was jarenlang redactrice van het Duitse socialistische vrouwenblad Die Gleichheit. Zij was van mening dat vrouwen niet allen op nationaal niveau, maar ook internationaal meer invloed moesten kunnen uitoefenen op de socialistische partijen. Op haar initiatief kwamen in 1906 socialistische vrouwen uit een groot aantal Europese landen in Mannheim bij elkaar om een internationale bijeenkomst voor te bereiden. Die vond in 1907 in Stuttgart plaats, één dag voor de Tweede Internationale. Op deze eerste conferentie werd een motie voorbereid, die aangesloten partijen verplichtte zowel voor mannen- als voor vrouwenkiesrecht te strijden. Die inzet had succes: de motie werd op de Tweede Internationale aangenomen.
De Tweede Internationale Socialistische Vrouwenconferentie
In 1910 was de tweede vrouwenconferentie in Kopenhagen. De aanwezige vrouwen constateerden dat het enthousiasme voor vrouwenkiesrecht bij socialistische partijen in de praktijk ontbrak. De conferentie wilde meer vrouwen bij de strijd betrekken. Op voorstel van Clara Zetkin werd afgesproken om ieder jaar een internationale vrouwendag te houden. Op die dag zou propaganda worden gemaakt, gedemonstreerd en vergaderd. In 1911 werd in een beperkt aantal landen voor het eerst Internationale Vrouwendag gevierd, in 1912 ook in Nederland. De eerste Nederlandse Vrouwendag vond op 12 mei plaats, georganiseerd door de Sociaal-Democratische Vrouwenclubs. Hun blad ‘De Proletarische Vrouw’ kwam uit met een speciaal feestnummer. De dag stond in het teken van het Algemeen Vrouwenkiesrecht.
De Eerste Wereldoorlog
Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 viel de Tweede Internationale uit elkaar, maar de internationale vrouwenorganisatie bleef bestaan. In 1915 was er zelfs een conferentie van vrouwen uit de oorlogvoerende landen over het beëindigen van de oorlog. Ook de jaarlijkse vrouwendag ging gewoon door, maar stond voornamelijk in het teken van de strijd voor de vrede.
Een vaste datum voor Internationale Vrouwendag
In 1921 stelde het Internationale Vrouwensecretariaat 8 maart voor als vaste datum voor vrouwendag, ter herinnering aan de gebeurtenissen in Sint Petersburg op 8 maart 1917. Vanaf 8 maart 1922 vierden vooral communistische vrouwen Internationale Vrouwendag. Andere vrouwen associeerden de datum met de staking in New York in 1908. Maar de werkelijke oorsprong van 8 maart Internationale Vrouwendag lijkt toch in Rusland te liggen.
Na de Tweede Wereldoorlog
Na de Tweede Wereldoorlog was er weinig interesse meer voor Internationale Vrouwendag. Alleen de communistische vrouwen, georganiseerd in de Nederlandse Vrouwenbeweging (NVB), vierden Internationale Vrouwendag op 8 maart. Tijdens de roerige jaren zeventig kwam de Tweede Feministische Golf op gang en herleefde de belangstelling voor het fenomeen in Europa en de Verenigde Staten. De Verenigde Naties riepen 1975 zelfs uit tot het Internationale Jaar van de Vrouw en erkenden drie jaar later 8 maart als officiële Internationale Vrouwendag.
Internationale Vrouwendag anno nu
Veel vrouwengroepen vieren Vrouwendag nog steeds gezamenlijk. De strijd voor vrouwenkiesrecht is allang gestreden, maar er zijn vandaag de dag genoeg andere heikele thema's die de aandacht verdienen, zoals armoede, economische zelfstandigheid, kinderopvang, vrouwenhandel of seksueel geweld.
Meer informatie over 100 jaar Internationale Vrouwendag is te vinden via Aletta.
Lees ook het artikel De Nederlandse samenleving vanaf de jaren '60 op deze website.