Geschiedenis.nl

Italianen en Duitsers liepen elkaar vaak voor de voeten in de Tweede Wereldoorlog. Minder bekend is dat ook al in de Eerste Wereldoorlog de samenwerking van de Geallieerden één van de redenen voor hun overwinning is. Het is de geschiedenis van dat moeizaam tot stand gekomen maar zo noodzakelijke overleg dat de Australische hooglerare Greenhalgh beschrijft. Een voorbeeld. Jean Monnet werd als Frans verbindingsofficier naar Londen gestuurd in november 1914. Zich ergerend over de onwil van de overheid om zich te mengen in het economisch leven, waarschuwde hij voor de gevolgen van dit laissez-faire. De concurrentieslag - ook onder geallieerden - om Argentijns en Canadees graan te kopen diende opgelost door de Board of Trade te verzoenen met Monnets werkgever, het ministerie van Handel, geleid door Clémentel. Hij raakte ervan overtuigd dat de Eerste Wereldoorlog nodeloos gerekt werd door het feit dat de Geallieerden naast elkaar werkten en geen centrale leiding aannamen. Slechts de controle over de oceanen kon de beslissing afdwingen, meende hij. Minister van bewapening Loucheur meende dat Monnet zich enkel aan frontdienst wilde onttrekken, maar Clemenceau verdedigde persoonlijk het werk dat Monnet in Londen deed als hoogst noodzakelijk...

In december 1917 ontstond het Intergeallieerd comité voor maritiem transport dat Clémentel en Monnet zelfs nog na de wapenstilstand, tot januari 1919, in leven hielden. Lloyd George drong sinds het voorjaar van 1917 aan op offensieven aan het westelijke front om de verzwakkende Italianen en Russen te helpen, Ribot en Painlevé beweren dat zij aan dit verzoek voldeden. De auteur beweert dat zij dit enkel deden onder zware Britse druk (Greenhalgh, 152-153). Het was in de derde slag om Ieper ook de bemoeienis van de grote politiek, alweer steun aan Italië en Rusland op bevel van Lloyd George door het overbrengen van Britse reserves naar Italië, die leidde tot het fatale uitstel van de Britse aanval bij Passendale. De aanval strandde in de modder van de najaarregens. Het is begrijpelijk dat de Britten verkozen zwakke bondgenoten in Europa overeind te houden, eerder dan sterke bondgenoten in Afrika terreinwinst te gunnen, ook voor hen werd de oorlog in Europa beslist. Lloyd George schreef na de oorlog ten onrechte in zijn memoires de gevolgde aanvalsstrategie toe aan de militairen: de politici wogen niet minder op de gevolgde strategie.

Zij moesten immers de slag om en op het thuisfront winnen: de stakingen van arbeiders in Parijs en Lyon en in heel Engeland ‘én vooral de vrees voor een kabinet Caillaux' verklaren de halfslachtige strategie en voortdurende politieke bemoeienis in 1917. Dat gold zowel voor Engeland als Frankrijk trouwens. Zo ergerde Franse staatssecretaris, Abel Ferry, zich aan het feit dat de ministeriële bemoeienissen met de strategie ontsnapten aan parlementaire controle. Zijn collega Thomas was o.a. minister van munitie en hevig voorstander van de nauwste samenwerking met de Britten, zo stelde hij voor zijn ministerie samen te smelten met het Britse (Greenhalgh, 111).

Toen Foch uiteindelijk de gemeenschappelijke bevelhebber kon worden, was het meer dan tijd. Zijn beslissingen deden het Duitse eindoffensief van 1918 mislukken omdat Franse troepen de Britten en Portugezen die de zwaarste klappen kregen op tijd ter hulp snelden.

Hoewel zij nergens naar de Europese eenmaking verwijst, maakt de auteur duidelijk via concrete gebeurtenissen hoe prachtig samenwerking de loop van de geschiedenis kan beïnvloeden, en tegelijk hoe moeizaam dergelijke samenwerking meestal noodgedwongen tot stand komt.

* Greenhalgh E. Victory through coalition: Britain and France during the First World War, Cambridge: university press, 2005