Geschiedenis.nl

Machtsstrijd tekende het oude Rome. Geweld en persoonlijke belangen bepaalden de politieke ontwikkelingen. En daarbij werd geen enkel middel geschuwd, van grote militaire overwinningen tot het elimineren van machtige medeburgers. Politieke leiders stonden voor een simpele keuze: moorden of vermoord worden. In de meeste gevallen eindigde bemoeienis met de Romeinse machtspolitiek in een persoonlijke tragedie. Moorden om macht belicht de Romeinse geschiedenis aan de hand van tien levens, van Romulus over Hannibal en Caesar tot en met Attila.

Eén van de beste passages handelt over Hannibals veldtocht in de tweede Punische oorlog. Toen de plannen van de veldheer zijn soldaten duidelijk werden, verloor een deel het vertrouwen en keerden zij terug. Vooral paarden waren bang van krijgsolifanten. Zelf hadden de gevreesde dieren angst van de schelle trompetten. Carthago slaagde er niet in de geduchte getrainde olifanten uit Indië te kopen, maar haalde er uit Marokko en Tunesië. Die waren veel kleiner, maar een beetje groter dan paarden. Aanvallen van vijanden in de Alpen zorgden voor paniek waardoor de meeste olifanten in de afgrond terecht kwamen; toch noemt Menke Hannibal de ‘grootste vijand van Rome' niet in het minst omwille van de handigheid waarmee hij de angsten van zijn eigen soldaten wist te overwinnen.

Ook over Constantijn de Grote vernemen we heel wat. Hij bevond zich in York in een gevecht met de Schotse Picten toen de keizer van het westen overleed. Hij werd door de legioenen uitgeroepen tot nieuwe keizer. Toch verkoos hij om zijn collega in het oosten om de purperen mantel die het symbool van de Augustus was te verzoeken. Die stuurde de mantel, maar noemde meteen Constantijn de nieuwe Caesar i.p.v. Augustus, om zijn ongenoegen kenbaar te maken.

Symboliek had een grote rol in de Romeinse politiek. Een Caesar stond lager dan een Augustus. De collectieve moord op Caesar door de senatoren was dan ook zwaar symbolisch geladen. Ook ruwe politieke mores zijn steeds cultureel ingebed.

Remco Menke, Moorden om macht. De Romeinse geschiedenis in tien levens, Leuven: Acco, 2006, € 25,80