Geschiedenis.nl

Tijdens de feestelijke opening van de dependance van Streekmuseum Jan Anderson liep ik een bijzonder mens tegen het lijf, die mij een aantal foto’s liet zien van een historisch diorama dat hij aan het maken is. Die bijzondere knutselaar heet Klaas Bloem.

- De afbeeldingen bij dit interview kunnen worden vergroot door erop te klikken. U kunt een vergrootte afbeelding weer sluiten door rechts onder op het sluitvakje te klikken. Wanneer u 1x in de vergrootte afbeelding klikt gaat u meteen door naar de volgende afbeelding. Alle foto's zijn gemaakt door Klaas Bloem-

 

 

 

Ik ben Klaas Bloem, 56 jaar geleden geboren in Maassluis en na drie jaar naar Vlaardingen verhuisd om daar nooit meer weg te gaan. Ik woon samen met mijn broer. Decennia lang actief in de lokale voetballerij als leider/grensrechter  bij diverse (jeugd)elftallen en als clubbladmaker. De laatste jaren voornamelijk bezig als huisfotograaf bij evenementen en thuiswedstrijden van het eerste elftal van sv CWO. Daarnaast ben ik een groot liefhebber van de lokale en regionale historie, wat handig is als redactielid van Tijd-Schrift, het ‘clubblad’ van de Historische Vereniging Vlaardingen. Op 16-jarige leeftijd in de grafische industrie terecht gekomen, nu werkzaam als vormgever/dtp’er bij een Vlaardingse drukkerij. 

 

 

 

 
Nee, niet echt. Ik tekende wel graag, maar meer ook niet.  We hadden wel een treinbaan maar m’n vader plakte de huisjes in elkaar. Wij ragden alleen de locomotiefjes maar af…

Pas toen ik als twintiger met m’n neef in Schotland was kwam de modelbouw om de hoek kijken toen we opperden dat het wel eens erg leuk zou kunnen zijn om dat Schotse landschap als basis te nemen voor een treinbaan; een weids, glooiend, groen gebied met een heel simpel enkelsporig lijntje. We hebben daar met plannen maken menig regenachtig uurtje mee doorgebracht, maar uiteindelijk is ’t bij beiden niets geworden. Het was wel de basis waarop mijn modelbouwhobby verder werd uitgebouwd.

In die periode werd ook de belangstelling voor de Vlaardingse geschiedenis gewekt om uiteindelijk te resulteren in een combinatie van beide disciplines.

 

 

 

Dan zal ik beginnen met de voorgeschiedenis. Op zolder staat een vaste treinbaan van ca. 2,7 meter breed en lang. Thema van deze baan is ‘Vlaardingersluis’, een combinatie van (hoe origineel) Vlaardingen en Maassluis. Middelpunt van deze baan is de Grote Kerk van Maassluis in combinatie met stukjes haven van beide steden in schaal 1:160, ook bekend als N-spoor. Daarnaast zijn alle huizen, pakhuizen en andere bebouwing gebaseerd op specifiek Vlaardingse of Maassluisse bebouwing. Aangezien daar geen bouwpakketten van zijn moest alles zelf gebouwd worden en dat ging best leuk, al duurt het nog wel een poosje voordat deze baan het predicaat ‘klaar’ krijgt.

 

 

Een jaar of drie geleden werd in het Belgische blad ‘Modelspoor Magazine’ een dioramawedstrijd uitgeschreven die zijn beslag moest krijgen op een grote beurs in Mechelen, ruim een jaar later. Toen ik vlak daarna tegen een foto aanliep van een zandtreintje op de Oosthavenkade kwam de klik, dat ging ik maken in spoor N en misschien wel meedoen met de wedstrijd…

In ons onvolprezen stadsarchief waren nog veel meer foto’s te vinden van deze tijdelijk aangelegde smalspoorlijn, dus dat was geen probleem. Veel lastiger was het om rijdend (smalspoor)materiaal te vinden in N wat ook nog zou kunnen rijden. Een beetje tekenen en rekenen leerde dat bv de kipwagens voor het zandvervoer amper 10 mm hoog zouden worden en zelf gebouwd moesten gaan worden want ze waren niet te koop. 

Dat wordt me te klein en ik besluit af te zien van deelname aan de wedstrijd en het diorama gewoon lekker voor mezelf ga bouwen in H0, schaal 1:87, omdat in deze schaal wel rollend materiaal te koop is.

De gebouwen ga ik op dezelfde manier bouwen als op de vaste baan, namelijk als ‘bouwpakket’ tekenen op de PC, uitsnijden en in elkaar zetten.

Deze methode wordt al decennialang gebruikt bij de huizenbouw van het Pendon Museum (www.pendonmuseum.com) in Engeland (alleen wordt alles daar met de hand getekend ipv met de PC). De manier waarop zij ‘The Vale of the White Horse’ weten neer te zetten is echt fenomenaal. Als ik ooit een tiende van dat niveau mag halen zou ik al een blij mens zijn…

 

 

Het diorama zelf (120x60 cm) toont een stukje Oosthavenkade en de kruising  Schiedamseweg, Hoflaan en Oude Havenbrug. Op de kade ligt de rails, stukken van vijf meter die ter plekke aan elkaar werden geschroefd. In het water liggen drie schepen en een paar peurbootjes terwijl verder tientallen minimensjes, dieren, karren en auto’s het beeld vervolmaken. 

Eea wordt als een soort grote kijkdoos gepresenteerd. Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het erg lelijk vind als, in mijn geval, de brug dwars doormidden gesneden wordt omdat het diorama ‘ophoudt’. Door er een frame met brede randen voor te zetten is het eindpunt van de brug niet zichtbaar en krijg je nog veel meer diepte in het geheel.

 

Foto links: Het diorama in de volle breedte en hoogte

 

Verder wil ik met dit diorama een aantal verhalen vertellen. Elk pand, elk figuurtje heeft een geschiedenis. Zoals bv de vier kinderen die op de brug lopen. Half verscholen achter de motorkap van de Duitse legertruck zijn deze kinderen op weg naar huis. Het zijn mijn moeder met haar zus en twee broertjes  (allen tussen de 6 en 12 jaar oud) die uit school komen. Ze wonen op dat moment in de Marisstraat maar moeten in de Emmastraat naar school terwijl de Van Kampenschool aan de Hofjesstraat veel dichterbij was. Het gezin was echter Gereformeerd en de school aan de Hofjesstraat was van de Hervormden. Een beetje dwang van wat ouderlingen was voldoende om van school te wisselen…

 

Foto rechts: De kinderen Visser moesten het de hele duur van de oorlog zonder vader doen. Tijdens het uitbreken van de oorlog zat hij op zee en kon niet meer terugkeren.

 

Er is verder een kleine begrafenisstoet te zien waarvoor ik bij het Stadsarchief gevraagd heb of er op die bewuste dag wel iemand begraven zou kunnen zijn. Dat was het geval, ik kon zelfs de namen krijgen, maar die waren niet zo relevant…

Aangezien het diorama  in de oorlog speelt beperkt de aanwezigheid van Duitse soldaten zich slechts tot een eenzame motorkoerier die in het uiterste hoekje uit de bossages komt gelopen. Wat deed hij daar? Niemand die het weet. Hij maakt zich in ieder geval op om zijn weg weer te vervolgen; jas goed, motorbril voor de ogen en gaan maar weer…

 

Foto onder: Het moet maar dwars zitten…

 

 

Om precies te zijn vrijdag 29 november  1940. Zoals ik hierboven al aangaf, was het een foto in een boek dat we gingen drukken, die mijn aandacht trok. Door het bombardement op Rotterdam op 10 mei waren vele duizenden mensen dakloos geworden en die moesten zo snel mogelijk weer worden gehuisvest. Als een van de opvanglocaties werd de Babberspolder in Vlaardinger-Ambacht aangewezen. Honderden tijdelijke woningen moesten er gebouwd gaan worden, en snel!

Om het bouwmateriaal snel op de plaats van bestemming te krijgen werd in oktober 1940 vanaf de haven een smalspoorlijn aangelegd die een klein jaar later weer afgebroken werd.

Op een andere foto is een spandoek te zien dat boven de Schiedamseweg hangt waarop de Winterhulp Collecte wordt aanbevolen. Deze collecte vond plaats op vrijdag 29 en zaterdag 30 november en ik vond dat wel toepasselijk voor het diorama.

Een beetje googelen leert dat het die dagen guur en koud was met regen- en hagelbuien zodat de sfeer van het diorama wordt gedomineerd door een dreigende lucht en grotendeels kale, bruine bomen. 

En ja, waarom Vlaardingen?

Eerlijk gezegd heb ik niks met andere steden of regio’s om te bouwen. Er zijn hier zoveel situaties die erom vragen om in 3D uitgebeeld te worden, dus waarom zou ik dan bv een bosbouwkamp ergens in Alaska gaan uitbeelden?

 

 

Dat was eigenlijk een combinatie van factoren. Ik zei al eerder dat het Pendon Museum een grote inspiratiebron is en zij bouwen dus al decennia lang met papier en karton. Het verschil is dat zij dus ook alles nog met de hand tekenen, iets waarvoor ik geen ruimte (en geen spullen meer) heb. Daarnaast kan je natuurlijk veel nauwkeuriger met de PC tekenen, iets wat ik bijna dagelijks doe.

Met een tekenprogramma maak ik in lijn eerst alle contouren die daarna ingevuld worden met de nodige texturen zoals baksteen en hout e.d. Door het gebruik van foto-realistische texturen krijg je ook gelijk de benodigde schaduwlijntjes die de ‘echte’ diepte vervangen. Alle tekeningen worden vervolgens op zwaar,mat fotopapier geprint en mat gevernisd waarna het eigenlijke bouwen kan beginnen.

Ik heb heel bewust voor deze methode gekozen waar het gebruik van kunststof steenplaten veel meer in zwang is omdat de relatief diepe voegen realistischer zouden overkomen. Ik ben echter van mening dat met de verkleining van 1:1 naar 1:87 (of nog kleiner naar 1:160) het diepteverschil van een gemiddelde voeg dermate klein wordt dat dat op een gewone kijkafstand verwaarloosd kan worden. Een ander voordeel is dat ik de grootte van de bakstenen zelf kan bepalen.

Om niet alles te ‘plat’ over te laten komen bestaat een standaard pui uit diverse lagen zoals buitenmuur, kozijn, raamstijlen, raam of deur, gordijnen en als laatste een echt of geprint interieur.

 

 

Deze vraag is al een beetje beantwoord. Door verschillende lagen te maken krijg je al een beetje diepte en vwb de vitrages: het internet staat vol met allerlei soorten vitrage en gordijnen. Door deze een fractie achter het raam te plakken (dus er net niet tegenaan) oogt ook dit realistisch. Verder hebben de meest in het oog springende panden een interieur wat ervoor zorgt dat de vensters geen dode zwarte vlakken zijn maar echte ramen. Een aantal interieurs zijn vaak ook niet meer dan simpele printjes op 2 cm achter het raam, ruim voldoende voor het beoogde effect. 

 

 

 
- Ben je wel eens ergens op dood gelopen en heb je dat dan in de hoek gesmeten?

 

Nee, maar dat komt ook omdat ik vaak met meerdere dingen tegelijk bezig bent dus als er iets niet loopt ga ik gewoon wat anders doen. Na verloop van tijd kom ik dan vanzelf wel weer een keer terug en dan lukt het wel. Ook als ik niet weet hoe ik iets moet doen laat ik het gewoon een tijdje liggen om het later weer op te pikken.

 

 

 

Nou, echt in de koker nog niet, maar er spoken nog wel een aantal plannetjes door m’n hoofd. Zo is het uiteindelijk de bedoeling dat dit diorama onderdeel wordt van een drieluik waarvan deel twee al een beetje verder uitgewerkt is: dat moet het gedeelte op de Oosthavenkade worden waar de zandtrechter staat. Daarvoor komen twee schepen naast elkaar te liggen (waarvan de binnenste voorzien is van een zelflosser) die met een bewegende bak zand overhevelt van het schip naar de trechter. Verder moet hierop een gloednieuwe vuilniswagen komen te rijden en zal een putjesschepper a la Simon Stokvis aktief zijn…

Deel drie moet een model worden van de gasfabriek aan het einde van de Hoflaan. Een schitterend pand om in model te maken, inclusief een rijdende kraan om kolenschuiten te lossen.

 

Foto rechts: Een eerste grove 3D-‘schets’ van een middeleeuws vissershuisje

 

Als laatste ben ik bezig om een klein presentatiemodelletje te maken van een huisje zoals dat er uitgezien zou kunnen hebben tijdens de slag bij Vlaardingen. In 2018 in het precies 1000 jaar geleden dat deze slag werd geleverd en het lijkt me verschrikkelijk leuk om in schaal 1:160 een gedeelte van het slagveld te kunnen laten zien. Het hof van graaf Dirk III, de nederzetting, kerk en burcht komen uiteraard prominent in beeld. Een grove berekening laat zien dat daarvoor minimaal 6 m2 voor nodig zou zijn, plus enkele honderden figuurtjes en tientallen schepen. Misschien dat dit idee opgepikt zou kunnen worden…

 

Met dit alles, en met de activiteiten voor de voetbalclub, hoef ik me de komende jaren dus niet te vervelen…