Geschiedenis.nl

Het boek ‘Jan Steen en de historieschilderkunst’ is een mooie combinatie van essays van onder anderen Ariane van Suchtelen en de catalogus die hoort bij de tentoonstelling ‘Jan Steen vertelt.’ Deze tentoonstelling was tot 13 mei 2018 te zien in het Mauritshuis in Den Haag.

De genrestukken van kunstschilder Jan Steen (1626-1679) zijn wereldberoemd. Vrolijke gezelschappen en huishoudens voeren de boventoon voeren en de humor ontbreekt nooit. Steen had oog voor detail, voor het komische en voor de herkenbaarheid van een tafereel. Dat wordt ook besproken in de redactioenele brijdragen. Maar Jan Steen heeft ook historiestukken geschilderd.

Het werk ‘De terugkeer van de verloren zoon’ (1668-1670) is hier een mooi voorbeeld van. Er straalt hoop uit. De hoop dat God net als de vader bereid is zonden te vergeven. Dat is de boodschap van het verhaal dat in dit schilderij wordt verteld. De kleuren zijn diep, wat weer contrasteert met het lichter gekleurde landschapje erachter. Het schilderij biedt een diepe beleving. Het is alsof je de plooien van de mantel van de vader zo kunt aanraken. Ook ‘De rust op de vlucht naar Egypte’ is een serieus werk.

Steen haalde voor zijn historiestukken onderwerpen uit onder andere de bijbel, klassieke mythologie en de Romeinse geschiedenis. Hij geeft letterlijk en figuurlijk kleur aan de verhalen. Steen kon gebaren en gezichtsuitdrukkingen op een natuurlijke manier weergeven. Hij gebruikte gewaagde thema’s zoals seksualiteit en verleiding. Zoals in ‘Lot en zijn dochters.’

Voor zijn historiestukken en genrestukken gebruikte Steen motieven die ook in werken van bijvoorbeeld Lucas van Leyden, Rembrandt en de Italiaanse schilders Rafaël en Veronese voorkomen. In het boek zijn foto’s van schilderijen te zien van deze en andere schilders, ter vergelijking.

Steen speelde met details en mocht graag grote mensenmenigtes schilderen, om dan vervolgens datgene uit te lichten dat voor zijn werk belangrijk was. In de catalogus zijn ook detailfoto’s van zijn historiestukken opgenomen. Voor zijn keuze van geschiedkundige verhalen verhalen liet Steen zich soms inspireren door het komische theater van de Renaissance. Vooral Shakespeare was een inspiratiebron.

Er worden in het boek eenentwintig historiestukken besproken die tijdens de tentoonstelling te zien zijn. Achterin het boek zijn ook personalia van de schilder opgenomen en het boek wordt afgesloten met een foto van Steens zelfportret waarbij hij ontspannen op zijn luit speelt. Jan Steen ten voeten uit.

Jan Steen en de historieschilderkunst
Ariane van Suchtelen e.a.
Uitgeverij Waanders
ISBN 978 6262 165 7
€ 27,50

Hieronder een verslag van de restauratie van en het onderzoek naar het schilderij De bespotting van Simson. Bron: Youtube-kanaal van het Mauritshuis.