Geschiedenis.nl

Het is 4 april 1968. Plaats: het balkon van het Lorraine Motel in Memphis. Martin Luther King raakt dodelijk gewond door de kogel van een scherpschutter. Amerika is ontwricht. De wereld lijkt stil te staan.

Geweld: dat was wel het laatste wat Martin Luther King wilde. Waarom werd hij vermoord?  Was zijn geweldloosheid te ‘soft’? Of was hij juist te radicaal? Was hij misschien te duidelijk en sprak hij wel de waarheid?

In het boek Sterk door de liefde, preken die het hart raken, komt een duidelijk beeld naar voren. King was een dominee die in zijn preken duidelijke taal sprak en problemen benoemde die er leefden in de maatschappij. King was predikant van de Dexter Avenue Baptist Church in Montgomery. Strijden voor de burgerrechten zag hij als een belangrijk onderdeel van zijn werk als dominee. Hij sprak over kolonialisme, slavernij, de segregatie van de zwarte bevolking in zijn tijd en de vaak bittere armode van zwarten in Amerika.

King vertelt hoe hij tot geweldloosheid in zijn acties is gekomen. Hij heeft zich hierbij laten inspireren door Mahatma Gandhi. King las het werk van Gandhi en vond zijn campagnes van geweldloos verzet uitermate boeiend. Hij voelde de liefde in Gandhi’s methode van geweldloosheid en dat die liefde een heel krachtig wapen was in de strijd voor vrijheid van een onderdrukte groep.

Martin Luther King werkte in 1954 als voorganger in Montgomery in Alabama. Hij had er toen nog geen wetenschap van dat hij een rol zou gaan spelen in een geweldloze actie. We praten hier over de beroemde busboycot. De zwarte mensen in Montgomery wilden niet meer de vernedering ondergaan om plaats te moeten maken in de bus voor blanke reizigers. King werd gevraagd om de woordvoerder van de zwarte mensen te zijn. Daaraan gaf hij gehoor en hij gebruikte hierbij de methode van geweldloosheid van Gandhi. De boycot was succesvol. Voortaan konden zwarte mensen gewoon op elke plaats in de bus zitten.

Het optreden van King riep ook weerstand op.  Die weerstand kwam niet alleen uit de zuidelijke staten waar segregatie de dagelijkse praktijk was. In de zwarte gemeenschap was men ook kritisch. Volgens studenten van de SNCC (Student Nonviolent Coordinating Committee) maakte King wel afspraken met de overheid in de zuidelijke staten om de desegregatie te stimuleren, maar werden die afspraken niet nagekomen. 

Martin Luther King werd een belangrijk gezicht van de burgerrechtenbeweging. Hij gaf leiding aan de burgerrechtenorganisatie SCLC (Southern Christian Leadership Conference) die in 1957 was opgericht. In 1964 stond King bij president Lyndon B. Johnson, toen deze president de Civil Rights Act ondertekende. Deze Act maakte een einde aan de segregatie. Maar voor het echt zover was, moest er toch nog heel veel gebeuren. En daar had hij steun voor nodig. Door de kritiek van King op de Vietnamoorlog werd de relatie die King had met Lyndon B. Johnson er niet beter op.

Het ‘Poor People’s Campaign’ werd opgezet als plan. Onder andere een minimumloon en een werklozenuitkering waren punten van aandacht in dat plan. King steunde dertienhonderd zwarte vuilnismannen in Memphis die voor een beter loon en veiligheidsmaatregelen staakten. Eind maart 1968 steunde King daar de organisatie van een protestmars. Er vielen slachtoffers. King wilde een nieuwe, geweldloze mars. En op 3 april in dat zelfde jaar riep hij mensen op om zich te verenigen en bedrijven die discrimineerden te boycotten. Hij riep op om geld in te zamelen en dat te gebruiken om zwarte instellingen steun te bieden. De dag na zijn toespraak voor de vuilnismannen werd Martin Luther King door James Earl Ray doodgeschoten.

We zijn nu vijftig jaar verder. Martin Luther King had een boodschap. In onze wereld zijn er opnieuw conflicten en oorlogsdreigingen. Er is behoefte aan leiders en bestuurders die Kings boodschap weer willen gebruiken. Geweldloos verzet, sterk worden door de liefde, gebaseerd op respect voor elkaar, rechtvaardigheid en hoop.

Sterk door de liefde
Martin Luther King Jr., vertaald door Daan Savert.
Uitgeverij Kok Utrecht, 2018.
ISBN 9789043529372
€19,99

Andere bronnen:
Trouw, De verdieping, woensdag 4 april 2018: artikel ‘King preekt: ‘Liefde laat geen ruimte voor angst.’ Nico de Fijter.
‘De droom van Martin Luther King’ Aart Aarsbergen.
National Geographic, April 2018.
‘De vergeten droom van Martin Luther King’, Laura Visser-Maessen.

Fragment uit de beroemde Ia have dream toespraak: