Geschiedenis.nl

Bij een boek met de titel met één hoofdpersoon verwacht je een biografie, of in ieder geval een biografische schets. Als die persoon iemand uit de vroege middeleeuwen is, dan is het verstandig om die verwachting bij te stellen. In veel gevallen zijn de feitelijke gegevens van die mannen en vrouwen te noteren op de palm van een hand, dus vraagt het van een auteur het nodige rek- en strekwerk om zijn protagonist in de spotlights te zetten. Dat geldt ook bij Ubbi de Fries van Luit van der Tuuk.

Was Ubbi wel een Fries?
Een tekstpassage is tekenend voor het feit dat bronnen niet alles prijsgeven: "Ubbi’s bijnaam ‘de Fries’ wijst op een band met Frisia, het gebied langs de Noordzeekust van wat nu Nederland en een deel van Noord-Duitsland is. Daarmee is nog niet gezegd dat hij van Friese afkomst was. Het is niet duidelijk of hij werkelijk een Fries was of een Deen die zijn bijnaam te danken heeft aan zijn verblijf in het Friese gebied. Individuele kooplieden, politieke vluchtelingen en avonturiers uit Scandinavië vestigden zich vaker in Frisia voor kortere of langere tijd. Misschien was Ubbi een van hen."

‘Niet duidelijk’ en ‘misschien’ zijn woordkeuzes die betrekking hebben op alle aspecten van het leven van Ubbi; waar hij vandaan kwam, wie zijn vader was en waar hij vocht. Op de vraag wie Ubbi was, concludeert de auteur dan ook dat hij geen antwoord kan geven en de "legenden ons in verwarring achterlaten".

Leven en sneuvelen rond de Noordzee
Maar wat Van der Tuuk wel kan, is een beeld schetsen van de noordse samenleving en het reilen en zeilen van de Vikingen aan beide zijden van de Noordzee. Het is een rijk beeld. Enkele onderwerpen die de auteur na aan het hart liggen, krijgen ruime aandacht, waaronder de rol van vrouwen en scheepvaart. Hij staat ook stil bij de geschiedenis van Walcheren, het gebied waar de Scaldinga, de Scheldevikingen, vandaan kwamen waartoe Ubbi volgens een Engelse bron behoorde. Op het eiland lag een handelsnederzetting en het fungeerde als ‘springplank naar Engeland’.

Waar in de late achtste eeuw nog sprake was van incidentele plunderingen aan de Engelse kust, werden die overvallen door Vikingen enkele decennia later schering en inslag. Niet alleen de frequentie veranderde, ook de aard van de aanvallen. Het was niet langer hit-and-run; de invallers bleven in de winter en legden kampen aan. Hun invloed op land en taal groeide. De Angelsaksische heersers deden er alles aan om de invloed in te dammen: afkopen, burchten bouwen en gewoonweg oorlog voeren. In één zo’n veldslag sneuvelde Ubbi en hij werd begraven onder een grafheuvel… uh, dat is...misschien. Maar misschien ook niet.

Boeiende biografie
De auteur laat met deze bijzondere biografie zien dat vroegmiddeleeuwse bronnen weliswaar niet altijd een helder licht laten schijnen op hun tijd en de mensen die leefden in die tijd, maar dat ze voor veel uitleg vatbaar zijn en – mede daardoor – uiterst boeiend zijn. Ubbi de Fries is geïllustreerd met tal van kaarten, landschapsfoto’s en afbeeldingen van metaalvondsten.

Ubbi de Fries, Scheldevikingen in het grote heidense leger
Luit van der Tuuk
Utrecht 2025
Uitgeverij Omniboek
ISBN 978 94 0192 110 7
€ 22,99
204 pag.