Geschiedenis.nl

GS/K/10 Historisch Overzicht vanaf 1900

De kandidaat kan

- elementen uit het dagelijkse leven in
-ontwikkelingen/ uitvindingen op het gebied van
Nederland (inclusief wonen en werken, uit de 6
perioden van het historisch overzicht
herkennen en in het juiste tijdsgewricht
plaatsen en toepassen
-infrastructuur, techniek, communicatiemiddelen,
cultureel erfgoed en tijdbeeld) 
- vervoer e.d.
-volkscultuur (kleding, uiterlijk, muziek,
herkennen en in het juiste tijdsgewricht
taalgebruik, feesten, rituelen, sport, film/
plaatsen en toepassen fotografie e.d.) 
- monumenten/ ‘tastbare’ herinneringen/
industrieel erfgoed
- archieven, musea en bibliotheken
- gebouwde omgeving en landschap
- voor alle 6 perioden de staatkundige kaart als
-staatkundige kaarten
behorend tot deze perioden herkennen en
daarvoor een verklaring geven

{mospagebreak}

Startpunt 1900:

Rond 1900 was er in Europa sprake van een sterke industrialisatie. Veel Europese landen voerden een imperialistische politiek: voor de groeiende industrie moesten grondstoffen en afzetgebieden gevonden worden. Daarnaast begonnen verschillende groepen in de samenleving zich te organiseren. Zij voelden zich
achtergesteld en kwamen op voor hun belangen.

1 Nederland (1900-1914)

De kandidaat kan

- de kenmerkende gebeurtenissen, personen
-verzuiling:
en ontwikkelingen in Nederland herkennen en
-rooms-katholieken en protestanten
in het juiste tijdsgewricht plaatsen en
(confessionelen)/ socialisten (sociaal-
toepassen

democraten) liberalen

- emancipatie van arbeiders (vakbonden) en
vrouwen (de Eerste Feministische Golf)
- Pacificatie:
- algemeen kiesrecht (actief en passief
kiesrecht)/ schoolstrijd
- personen:
- Aletta Jacobs, P.J. Troelstra, A. Kuyper
syllabus geschiedenis en staatsinrichting BB – KB – GT – mei 2007

2 De Eerste Wereldoorlog (1914-1918) 2 De Eerste Wereldoorlog (1914-1918)

De kandidaat kan

-de oorzaken, aanleiding, verloop en afloop - oorzaken:
van de Eerste Wereldoorlog herkennen en

-militarisme, nationalisme,
beschrijven
kolonialisme, industrialisatie, moderne
(wapen)technieken, bondgenootschappen,
vijandbeelden

- aanleiding:
- moord op kroonprins Frans Ferdinand van
Oostenrijk-Hongarije in Sarajevo
-verloop:
- aanvankelijk enthousiasme/ vrijwilligers/
aanvalsplan Duitsland/ loopgravenoorlog in
Noord-Frankrijk en België
- de Eerste Wereldoorlog gekenmerkt door:
- ‘moderne’ wapens en soort oorlogvoering/
omvang en massaliteit/ veel slachtoffers
(vooral soldaten)/ propaganda/ censuur/
totale oorlog/ gevolgen voor het dagelijks
leven
-afloop:
- wapenstilstand, vrede
- de bondgenootschappen van Centralen en
-Centralen:
Geallieerden herkennen, noemen en
-Duitsland en Oostenrijk-Hongarije
beschrijven
- Geallieerden:
- Frankrijk, Groot-Brittannië, Rusland (tot 1917:
uitbreken Russische communistische
Revolutie) en de Verenigde Staten (vanaf
1917)
- de kenmerkende gebeurtenissen en
-neutraliteit/ mobilisatie
ontwikkelingen in Nederland herkennen en in
-handelsbelemmeringen/ schaarste aan
het juiste tijdsgewricht plaatsen en toepassen
goederen/ distributiesysteem met bonkaarten
-opvang Belgische vluchtelingen

{mospagebreak}3 Het Interbellum/ herstel en crisis (1918

De kandidaat kan

- enkele bepalingen van de Vrede van
-strafbepalingen voor Duitsland:
Versailles herkennen en noemen
- herstelbetalingen, gebiedsafstand,
demilitarisatie
-ontstaan van de Volkenbond

- de gevolgen van de economische crisis voor
-parlementaire democratie/ Republiek van
het vertrouwen in de democratie in Europa en
Weimar
in het bijzonder voor Duitsland herkennen en

-1929:
beschrijven
- beurskrach op Wallstreet/ wereldwijde
economische crisis/ Duitsland extra zwaar
getroffen
- de belangrijkste ontwikkelingen in Duitsland
-kenmerken van nationaal-socialisme in relatie tot
vanaf de Eerste Wereldoorlog en de opkomst
het fascisme in Italië */ NSDAP/ dictatuur
van het nationaal-socialisme, als voorbeeld

-machtsovername (1933)/ afschaffing
van extreemrechtse dictatuur, herkennen en
parlementaire democratie/ terreur/
beschrijven

gelijkschakeling/ totalitair/ indoctrinatie/
Lebensraum/ herbewapening/ gebruik maken
van bestaand antisemitisme/ rassenleer/
rassenwetten/ discriminerende maatregelen/
vervolging van ‘niet-arische’ bevolkingsgroepen
en van politieke tegenstanders/
concentratiekampen

- de volgende persoon herkennen, noemen en
-persoon:
deze in de tijd plaatsen
- Hitler (Führer)
- de kenmerkende gebeurtenissen, persoon en
-crisistijd/ werkloosheid/ opkomst NSB/
ontwikkelingen in Nederland herkennen en in
stempelen/ werkverschaffingsprojecten/ gevolg
het juiste tijdsgewricht plaatsen en toepassen

van de economische crisis voor de democratie/
aanpassingspolitiek/ handhaving neutraliteit

-persoon:
- Colijn
* De belangrijkste ontwikkelingen in Italië vanaf de Eerste
Wereldoorlog hoeven niet gekend te worden.
syllabus geschiedenis en staatsinrichting BB – KB – GT – mei 2007

4 De Tweede Wereldoorlog (1939-1945)
De kandidaat kan
-de oorzaken, begin, verloop en afloop van de
Tweede Wereldoorlog herkennen, noemen en
beschrijven
-de volgende personen herkennen, noemen en
deze in de tijd plaatsen
-de bondgenootschappen van Asmogendheden
en Geallieerden herkennen,
noemen en beschrijven
-de kenmerkende gebeurtenissen, personen
en ontwikkelingen in Nederland herkennen en
in het juiste tijdsgewricht plaatsen en
toepassen
4 De Tweede Wereldoorlog (1939-1945)
- oorzaken:
-onvrede over armoede, werkloosheid en de
bepalingen van het Verdrag van Versailles
(wens tot revanche, meer grondgebied,
herbewapening) versterken in Duitsland
nationalistische gevoelens
-begin:
-inval van Duitsland in Polen
-verloop:
-Blitzkrieg, Groot-Brittannië houdt stand,
aanval op de Sovjetunie, oorlog in Azië: Pearl
Harbor, keerpunt: slag bij Stalingrad, D-Day/
tweefrontenoorlog
-de Tweede Wereldoorlog gekenmerkt door:
-‘moderne’ wapens en soort oorlogvoering/
totale oorlog/ veel slachtoffers (veel meer
burgerslachtoffers dan in Eerste
Wereldoorlog)/ bombardementen op steden/
propaganda/ censuur
-afloop:
-Duitse overgave (mei 1945), Japanse
overgave na atoombommen op Hiroshima en
Nagasaki (aug. 1945)/ einde Tweede
Wereldoorlog/ ontdekking
vernietigingskampen/ massamoorden/
Holocaust
-personen:
-Churchill, Roosevelt
-As-mogendheden:
-Duitsland, Italië en Japan
-Geallieerden:
-Groot-Brittannië, Sovjetunie (vanaf 1941),
Verenigde Staten (vanaf 1941)
-mobilisatie/ Duitse inval (10 mei 1940) en
bezetting/ Nederlandse regering en koningshuis
in ballingschap/ gelijkschakeling/ NSB/
Jodenvervolging/ Februaristaking/ deportaties
(via doorgangskamp Westerbork naar
vernietigingskampen zoals Auschwitz)/
collaboratie, aanpassing en verzet/ ‘goed en
fout’/ landverraders/ censuur/ razzia’s/
onderduiken/ persoonsbewijzen/ overleven in
bezettingstijd/ distributiesysteem met
bonkaarten/ hongerwinter/ bevrijding (5 mei
1945)
-personen:
-Anne Frank, koningin Wilhelmina
-jaarlijkse herdenkingen:
-4 mei dodenherdenking, 5 mei Dag van de
Vrijheid

{mospagebreak}5 Europa en de wereld (1945-1989) 5 Europa en de wereld (1945-1989)

De kandidaat kan

- de nieuwe machtsverhoudingen als gevolg
-Europese mogendheden verzwakt/ dekolonisatie
van de Tweede Wereldoorlog herkennen en
beschrijven
- de nieuwe machtsverhoudingen tussen de
-Koude Oorlog/ invloedssferen/ IJzeren Gordijn/
Verenigde Staten (het Westen) en de
containment/ blokkade Berlijn/ oprichting NAVO
Sovjetunie (het Oostblok) herkennen en

en Warschaupact/ ideologische tegenstelling
beschrijven

tussen enerzijds kapitalisme en democratie,
anderzijds communisme en dictatuur/
kernwapens als afschrikking

- de volgende personen herkennen, noemen en
-personen:
deze in de tijd plaatsen
- Kennedy, Stalin en Chroesjtsjov
- enkele gebeurtenissen uit de Koude Oorlog
-bouw Berlijnse Muur/ Cubacrisis/
en het einde van de Koude Oorlog in relatie
bewapeningswedloop
tot wapenwedloop en hervormingspolitiek

-glasnost/ val van de Berlijnse Muur/ ineenstorting
herkennen en beschrijven
Oostblok

- de volgende personen herkennen, noemen en
-personen:
deze in de tijd plaatsen
- Reagan en Gorbatsjov
- de Europese en internationale samenwerking
-Verenigde Naties/ Veiligheidsraad
herkennen en beschrijven
(samenstelling, vetorecht)

- EGKS/ (E)EG
- de kenmerkende gebeurtenissen, personen
-economische veranderingen:
en ontwikkelingen in Nederland herkennen en
-Marshallplan/ economische groei en
in het juiste tijdsgewricht plaatsen en
welvaartsstijging/ consumptiemaatschappij/
toepassen

opbouw verzorgingsstaat/ oliecrisis/

 werkloosheid in jaren tachtig

- sociaal-culturele veranderingen en toenemende
pluriformiteit vanaf de jaren zestig:
- amerikanisering/ gastarbeid(ers)/ migranten
(uit voormalige Nederlandse koloniën)/
jongerencultuur/ ontzuiling/ Tweede
Feministische Golf/ kritiek op gezagsdragers
- personen:
- Drees, koningin Juliana

{mospagebreak}6 Een nieuwe wereldorde (vanaf 1990) 6 Een nieuwe wereldorde (vanaf 1990)

De kandidaat kan

- de gevolgen van het einde van de Koude
-einde communistisch Oost-Europa/ einde
Oorlog en de daardoor gewijzigde
Sovjetunie/ ontstaan van nieuwe staten/ Duitse
machtsverhoudingen herkennen en

 eenwording
beschrijven

- herlevend nationalisme in Europa
- Verenigde Staten enige supermacht
- uitbreiding en veranderde rol van de NAVO
(bestrijding terrorisme, samenwerking met
voormalige tegenstanders uit Oost-Europa)
- terrorisme/ 11 september 2001
- de voortgaande samenwerking en uitbreiding
-Europees Parlement, Europese Commissie,
van de EU herkennen en de gevolgen van de
Raad van Ministers/ vorming EU/ invoering van
globalisering herkennen en beschrijven

de euro/ democratische controle/ verschil in
opvatting over de mate van Europese
eenwording/ Europese grondwet

- op wereldniveau:

- uitbreiding politieke, sociale en economische
verbondenheid/ gevolgen voor dagelijks leven
- de kenmerkende gebeurtenissen, persoon en
-economische groei in jaren negentig/
ontwikkelingen in Nederland in het juiste
poldermodel (overlegeconomie)/ de
tijdsgewricht plaatsen en toepassen

verzorgingsstaat ter discussie/ bezorgdheid over
nationale cultuur (identiteit)

- invloed van media(beelden)
- de Nederlandse rechtsstaat/ religieuze
pluriformiteit/ multiculturele samenleving/
secularisatie/ individualisering
- persoon:
- koningin Beatrix
syllabus geschiedenis en staatsinrichting BB – KB – GT – mei 2007

GS/V/9 Historisch Overzicht vanaf 1900

De kandidaat kan

A van de Russische Revolutie tot de Duitse inval in
de Sovjetunie (1917 - 1941):

-de opkomst en de gevolgen van het
-Russische Revolutie/ communisme/ rol
communisme in de Sovjetunie, als voorbeeld
communistische partij in de Sovjetunie
van extreemlinkse dictatuur, herkennen en

(USSR)/ planeconomie/ kenmerken van
beschrijven

stalinisme: vervolging van tegenstanders,
geheime politie, terreur, totalitair, indoctrinatie,
censuur, showprocessen, strafkampen,
zuiveringen, persoonsverheerlijking,
propaganda

-de volgende personen herkennen, noemen en
-personen:
deze in de tijd plaatsen
-Lenin en Stalin
B van de Japanse bezetting tot de
onafhankelijkheid van Indonesië (1942 - 1949):

-de gevolgen van het nationalisme in
-Japanse bezetting/ houding Japan en
Indonesië, als voorbeeld van nationalisme,
nationalisten ten opzichte van elkaar en van
herkennen en beschrijven

Nederland(ers) tijdens Tweede Wereldoorlog/
uitroepen van Indonesische onafhankelijkheid
na afloop van Tweede Wereldoorlog/ herstel
Nederlands gezag in Indonesië / verschillen in
toekomstvisie van de Nederlandse regering
(Verenigde Staten van Indonesië als federale
staat in een unie met Nederland) en van de
Indonesische nationalisten (Republiek
Indonesië als onafhankelijke eenheidsstaat)/
het Indonesisch-Nederlands conflict 19451949/
nationalistische beweging en
vrijheidsstrijd/ politionele acties/ aanwezigheid
Nederlandse dienstplichtige militairen/ rol van
de VN en de VS/ soevereiniteitsoverdracht

-de volgende persoon herkennen, noemen en
-persoon:
deze in de tijd plaatsen
-Soekarno
van het einde van de Tweede Wereldoorlog tot
het eerste vredesakkoord (1945 - 1979):

-het ontstaan en de gevolgen van de
-het ontstaan van het probleem/ wederzijdse
brandhaard Israël/ Palestina herkennen en
aanspraken op gebied, diaspora, zionisme,
beschrijven

doorwerking Tweede Wereldoorlog, Arabisch
nationalisme, verdelingsplan en rol van VN,
stichting staat Israël, oorlogen van 1967 en
1973, PLO, rol van VS, economische invloed,
belang van olie, bezette gebieden,
vredesakkoord Camp David

-de volgende personen herkennen, noemen en
-personen:
deze in de tijd plaatsen
-Ben Goerion, Sadat, Begin, Carter,
Arafa