ADOLF HITLER EN DE EERSTE WERELDOORLOG
Tot nu toe hebben Hitler’s oorlogsjaren maar weinig aandacht gekregen, simpelweg omdat er maar weinig betrouwbare bronnen beschikbaar zijn. Hitler zelf heeft in de oorlog maar weinig brieven geschreven en omdat hij maar een kleine rol gespeeld heeft in deze oorlog wordt hij verder ook nauwelijks vermeld. Zijn biografen moeten het dan ook doen met Hitler’s eigen verhaal in Mein Kampf of met secundaire bronnen die vaak ook nog beïnvloed zijn door de snelle opkomst van Hitler na de oorlog. Bovendien heeft Hitler erg zijn best gedaan om deze bronnen te manipuleren; ongeacht zijn werkelijke staat van dienst in de oorlog, om propagandistische redenen moest Hitler afgeschilderd worden als een trouw, moedig soldaat. Een groot deel van zijn politieke prestige hing immers af van zijn rol als gewone frontsoldaat in de oorlog. De meeste biografen baseren zich toch op deze bronnen en bevestigen daarmee de clichés over Hitler en de Eerste Wereldoorlog: hij werd ‘gemaakt’ door de Eerste Wereldoorlog en het List-regiment was zijn ‘universiteit’.
De bronnen die biografen ter beschikking staan zijn dus nauwelijks betrouwbaar. Thomas Weber noemt er een paar, maar geeft ook meteen aan waar hun zwakke punten liggen. Zo zijn er bijvoorbeeld de memoires van een regimentsgenoot van Hitler, een zekere Mend. Eigenlijk zijn het zelfs twee verschillende memoires: Toen Mend nog dacht dat zijn connectie met Hitler iets op zou leveren, was de beschrijving lovend; op het moment dat hij niets meer met de nazi’s te maken wilde hebben, werden zijn memoires vernietigend. Politieke tegenstanders hebben vaker geprobeerd Hitler’s voorstelling van zaken onderuit te halen. Hitler reageerde hier altijd fel op, aanvankelijk met rechtszaken en later met terreur. Menig regimentsgenoot is in het concentratiekamp beland naar aanleiding van memoires die niet strookten met het beeld dat Hitler schetste.
Hoe schrijf je dan een boek over dit onderwerp als de bronnen met betrekking tot het onderwerp onbetrouwbaar zijn? Weber omzeilt dit probleem handig. Hij kiest ervoor om Hitler niet als individu te bestuderen, maar als een onderdeel van het regiment waar hij deel van uitmaakte. Weber is op zoek gegaan naar bronnen met betrekking tot het List-regiment. In de archieven in Beieren heeft hij een groot aantal documenten gevonden die daarvoor nooit als bron gebruikt waren. Op deze manier schetst hij in het eerste deel van het boek een beeld van het List-regiment, met Hitler als slechts een onderdeel van dit regiment. Het regiment wordt gevolgd vanaf de oprichting in 1914 tot de nederlaag in 1918. De door Weber gekozen methode levert een goed beeld van het regiment in oorlogstijd. De gevechten, de momenten van rust en de verhoudingen tussen officieren en soldaten en soldaten onderling komen uitgebreid aan bod. Deel 2 behandelt de vraag in hoeverre de oorlogservaringen van het regiment invloed hadden op de opkomst van het nazisme. De rol van Hitler’s regimentsgenoten in het bevestigen of juist ontkrachten van Hitler’s ‘gewone soldaat’ mythe en waarom deze mythe voor hem zo belangrijk was, wordt uitgebreid behandeld.
In deze context zoekt Weber naar antwoorden op vragen als ‘Kwam het radicalisme van Hitler en zijn maten voort uit de oorlog’, ‘In hoeverre speelden de leden van het List-regiment en de mythe die rond hen werd gecreëerd een rol bij de opkomst en de instandhouding van nazi-Duitsland’, ‘Klopt het beeld dat Hitler schetst van het regiment en klopt het beeld van Hitler als soldaat’. Weber komt met duidelijke antwoorden: Hitler was niet de dappere koerier in de frontlinie die hij pretendeerde te zijn en ook op andere gebieden komt Hitler’s beeld niet overeen met de werkelijkheid zoals die uit deze bronnen naar voren komt.
Maar ook Weber’s methode heeft tekortkomingen. Zo kan ook Weber niet aantonen waar Hitler nou precies zijn IJzeren Kruis Eerste Klasse aan verdiend heeft. Op dit gebied is de uitleg van Weber te kort door de bocht: Hitler zou deze uitzonderlijk hoge onderscheiding te danken hebben aan zijn connecties op het hoofdkwartier. Weber maakt er geen geheim van dat hij niet gelooft in moed en plichtsbetrachting in het geval van Hitler. Anderen die dezelfde onderscheiding ontvangen hebben, hebben deze volgens Weber veel meer verdiend dan Hitler, maar dit kan hij op geen enkele manier onderbouwen. Dat Weber niet objectief is ten opzichte van zijn hoofdpersoon wordt onder andere ook duidelijk uit het tot vervelens toe herhalen van ‘soldaat eerste klasse Hitler’ en het bagatelliseren van de gevaren waar een regimentskoerier aan bloot stond.
Al met al beantwoordt Weber veel vragen en werpt hij oude theorieën omver. Zelfs als Hitler niet de Tweede Wereldoorlog gevoerd had, was dit nog een uitermate interessant werk, vanwege het goede beeld dat er geschetst wordt van een regiment in de Eerste Wereldoorlog. Het boek is bovendien erg vlot geschreven en het nagenoeg ontbreken van spelfouten in deze vertaling komt de leesbaarheid enorm ten goede.
Adolf Hitler en de Eerste Wereldoorlog
Auteur: Thomas Weber
ISBN: 9789046809198
Uitgeverij: Nieuw Amsterdam
Aantal pagina's: 496
Oorspronkelijke titel: Hitler's First War
Vertaling: Margreet de Boer en Nico Groen
Prijs: € 29,95