Geschiedenis.nl

Dit is de zoveelste verfilming van Robin Hood en wij zouden er niet aan denken ze hier te bespreken als er niet enkel interessante sequenties in zaten voor een geschiedenisleraar die op zoek is naar materiaal voor zijn lessen. Niet zoveel weliswaar als in de kruistochtfilm Kingdom of Heaven uit 2005, eveneens van Ridley Scott, ( zie de links onderaan dit artikel ), maar toch…  

 

De film bevat een aantal verhaallijnen, die convergeren naar het einde toe:

1. Het jaar 1199:  Richard Leeuwenhart (1157-1199) is terug van de Derde Kruistocht en vecht in Frankrijk;

2. Nottingham, met Sir Walter en Lady Marion;

3. Het Engelse hof met koningin-moeder Eleonora van Aquitanië, Jan zonder Land en zijn maîtresse Isabella van Angoulême, met wie hij in 1200 trouwt;

4. Frankrijk met Filips II (Augustus), dient vooral om de valse vriend van Jan zonder Land en moordenaar Godfrey te introduceren. De Franse koning duikt pas heel aan het einde weer op, bij de mislukte invasie van Engeland.

 

Ridley Scott heeft een epos gedraaid over Robin Hood vóór hij Robin Hood werd. In het begin van de film zien we Robin Longstride (Russel Crowe), een boogschutter in het leger van Richard Leeuwenhart, net teruggekeerd naar Engeland na de kruistochten. Net als in de vorige epische film met Russel Crowe, Gladiator (2000) (zie links onderaan dit artikel) , is er nog een laatste veldslag te winnen voor er eindelijk voorgoed vrede zal zijn. En net als in die film, zal dat niet lukken. In dit geval zijn het geen Germanen, maar gaat het om een obscuur kasteel ergens in de Franse gebieden van de Engelse koning. De onstuimige Richard haalt dagelijks wat bravourestukjes uit om zijn mannen te motiveren, maar lijkt te vergeten dat het om een spel op leven en dood gaat.

 

Longstride is net als generaal Maximus uit Gladiator veel te rechtuit voor zijn eigen welzijn: als Richard incognito op zoek gaat naar een eerlijk een moedig man belandt hij toevallig in het legerkamp bij Longstride. Die zegt tegen Richard dat de slachting op de inwoners van de stad Akko in het Heilig Land geslagen -historisch correct- hem bij God geen goede punten zal opleveren, en wordt prompt in de boeien geslagen. Als Richard sneuvelt, neemt hij de benen, vastbesloten om geen heer meer te dienen.

 

Met drie strijdmakkers, Alan A'Dale, Will Scarlett, en Little John wil hij zo snel mogelijk terug naar Engeland, voor het hele leger van Richard massaal naar de kust zal stromen, met hetzelfde doel. Onderweg belanden ze bij een slachtpartij, waar de lijfwacht van de dode koning in een hinderlaag is gevallen van Sir Godfrey (Mark Strong), een moordenaar in opdracht van koning Filips II van Frankrijk. Robin en zijn vrienden doden de moordenaars, alleen Godfrey ontsnapt aan hun pijlen. In de zadeltassen van Richard Leeuwenharts witte strijdros treffen ze de helmkroon van Engeland aan. Robin belooft de stervende ridder Loxley om zijn zwaard naar Nottingham te brengen, naar zijn vader. De vrienden trekken de wapenrustingen van de doden aan en als Sir Loxley zeilt Robin het Kanaal over en overhandigt de kroon aan Jan zonder Land (Oscar Isaac), de jongere broer van Richard en wettige troonopvolger. De incompetente en arrogante Jan zendt zijn bejaarde moeder Eleonora van Aquitanië en Willem de Maarschalk, de belangrijkste raadsheer van zijn overleden broer, weg van het hof. In diens plaats benoemt hij “zijn beste vriend Godfrey”, zonder te vermoeden dat die een agent is van de Franse koning.

 

Terug in Engeland merken Robin en zijn maats dat het land leeggezogen is door de financiering van de kruistochten en het daaropvolgende gigantische losgeld voor Richard (die door vijanden bij zijn terugkeer uit het Heilig Land gevangen was genomen). Zij bereiken Nottingham, waar Loxleys oude vader, Sir Walter (Max von Sydow) hem vraagt verder de rol te spelen van zijn zoon, om te beletten dat hun heerlijkheid aan de kroon zal vervallen. De weduwe van Loxley, Lady Marion (Cate Blanchett), geen katje om zonder handschoenen aan te pakken, staat aanvankelijk zeer wantrouwig tegenover de indringer.

 

Ondertussen hebben Godfreys activiteiten, zogezegd in naam van de nieuwe vorst, de noordelijke baronnen tot opstand gedreven. Eleonora weet Isabella, de kersverse (Franse) tweede echtgenote van de wispelturige Jan te overtuigen dat Geodfrey een verrader is en dat er een Franse invasie dreigt. “Loxley” krijgt een groepje soldeniers mee om Godfrey de pas af te snijden bij Nottingham. Dat lukt maar net. Dan volgt inderdaad de Franse invasie, die door de Engelsen natuurlijk wordt afgewend. De jaloerse koning Jan verklaart Robin tot outlaw, en zo begint de legende van Robin Hood.

 

 

 

Scott en zijn decorbouwers hebben zich uitgesloofd om een vroeg-dertiende-eeuws dorp zo correct mogelijk na te bouwen, maakten een ontmantelde versie van de Tower met steen uit dezelfde steengroeve en bouwden oude schepen na aan de hand van archiefdocumenten. De regisseur kan zelfs niet nalaten om in een intieme scène wat historische uitleg te smokkelen: we weten nu precies hoe je een maliënkolder uittrekt. Je kunt ook niet naast Scotts visuele bravoure kijken: de veldslagen zijn episch, de luchtshots van kastelen en landschappen wondermooi. 

 

 Je maakt kennis met een aantal legendarische, maar ook met werkelijke historische figuren: Richard Leeuwenhart, Jan zonder Land, de omstreden Eleonora van Aquitanië, Willem de Maarschalk… Toch zitten er in de film twee missers. 
 

- Willem de Maarschalk (William Marshal) bezoekt de eveneens in ongenade gevallen Eleonora van Aquitanië tijdens een jachtpartij om haar te melden dat de verraderlijke Geodfrey een nakende Franse invasie voorbereidt.

 

- Eleonora jaagt met een uil, een oehoe. Dat is weinig waarschijnlijk. Een valk zou correcter geweest zijn (zie de link onderaan dit artikel). De oehoe komt inderdaad in Europa voor, is zelfs de grootste roofvogel, maar zeker te zwaar voor een oude vrouw van in de tachtig om op de vuist te dragen. Uilen zijn nogal traag van begrip en dus niet echt geschikt voor de valkerij. Waarom dan toch de oehoe? Uilen zijn populair geworden sinds de Harry Potterfilms. Daarbij maakt het de volgende korte dialoog mogelijk.

William Marshal: “Mevrouw, u bent wijzer dan uw uil” 

Eleonora: “Ik ben ook ouder.”

 

- De landingsboten van de Fransen bij de invasie horen eerder thuis op D-Day (6 juni 1944, Landing van de geallieerden in Normandië - omgekeerde richting). Ook de verliezen onder de invallers hebben zwaar leentjebuur gespeeld bij Saving Private Ryan (zie de link onderaan dit artikel) maar dan met Engelse pijlen in plaats van machinegeweren. (Doch was de longbow niet het machinegeweer van de middeleeuwen?)

 

 

 

Bruikbare sequenties: 

1. De belegering, de organisatie van de aanvallen enz. Brengt de talrijke miniaturen letterlijk tot leven;

2. de dood van Richard door een toevalstreffer van een koksmaat die de soep komt brengen aan de kruisboogschutters;

3. de rol van de longbow.

 

Er zijn legio mogelijkheden om de leerlingen bij de gekozen fragmenten te betrekken en zo tevens delen van de leerstof zelf actief te laten “aankleden.”  Over de historische personages vind je voldoende en betrouwbare informatie en afbeeldingen op internet via Wikipedia.

 

- Richard Leeuwenhart en de Derde Kruistocht

- Eleonora van Aquitanië, op zijn zachtst gezegd: een niet alledaagse figuur. Over haar en Willem de Maarschalk vind je meer in de recensie van The Lion in Winter (zie link onderaan dit artikel)

- De befaamde Engelse longbow (langboog) heeft een belangrijke rol gespeeld in de middeleeuwse oorlogsvoering vanaf de 12de eeuw. Hij heeft nog steeds talrijke hedendaagse aanhangers en dat niet alleen in Groot-Brittannië. Een van de afleveringen van de bekende detectivereeks Midsomer Murders draait om moorden gepleegd met een longbow. Geef op Google de zoekterm longbow in en je krijgt een massa zeer diverse informatie, tot en met reeksen YouTube films over het hanteren, vervaardigen, penetratiekracht van harnassen, schilden en maliënkolders, reikwijdte, vergelijking met de kruisboog (in één minuut 10 pijlen tegen 6 voor het snelste maar ook zwakste type kruisboog) …

- muziekinstrumenten muziek  dansen   vergelijk met hedendaagse dansen en salondansen;

- mede of honingwijn. Hebben leerlingen in het verleden voor ons zelf gebrouwen!

- woningbouw en binnenhuisinrichting;

- voeding en eetgewoonten, bij eenvoudige mensen en aan het hof.

 

Uiteraard hebben we de film nog niet kunnen benutten in lesomstandigheden. In het verleden hebben we leerlingen (alleen of in groep) op vrijwillige basis soortgelijke opdrachten laten uitvoeren. Een paar keer werden zelfs mensen in de klas uitgenodigd om te demonstreren hoe men middeleeuwse instrumenten bouwt en bespeelt.

 

Literatuur

Duby, Georges, Eleonora, in: Edelvrouwen in de twaalfde eeuw, Amsterdam, Bert Bakker, 1997, p. 13-28.

Duby, G., Willem de Maarschalk of de beste ridder ter wereld (1145-1219), Amsterdam-Brussel, Elsevier, 1986.

Pernoud, R., De vrouw ten tijde van de kruistochten, Schoorl, Conserve, 1994.