JOSEPH GOEBBELS, HITLERS SPINDOCTOR
Geplaatst op
30 oktober 2011
door
Lieke Wijnia
Dagboekfragmenten van een van Hitlers belangrijkste ministers.
Dagboekfragmenten van Joseph Goebbels, minister van Volksvoorlichting en Propaganda in Nazi Duitsland, geven een boeiend en noodzakelijk inzicht in de totstandkoming van het Derde Rijk.
Feit en Fictie
In de populaire roman HhhH (Himmlers hersens heten Heydrich) van Laurent Binet worden de dagboeken van Joseph Goebbels (1897-1945) meermaals gequote. Als Hitlers minister van Volksvoorlichting en Propaganda, was Goebbels vanaf het begin betrokken bij de ontwikkeling van het Derde Rijk. Waar Binet de lezer getuige laat zijn van zijn worstelingen met feit en fictie in het schrijven van zijn roman, laat het boek Joseph Goebbels, Hitlers Spindoctor de lezer kennismaken met een chronologische selectie van fragmenten uit Goebbels’ dagboeken. Redacteurs Willem Melching en Marcel Stuivenga hebben de periode van Goebbels’ ministerschap (1933-1945) ingedeeld in periodes. Deze zijn elk voorzien van een korte inleiding, gevolgd door de fragmenten van Goebbels’ hand.
Vanzelfsprekendheid
Voor de hedendaagse lezer is het zowel een nieuwsgierig als noodzakelijk inkijkje in het denken en handelen van een belangrijk Nazi kopstuk. De vanzelfsprekendheid van het systeem voor iemand die er midden in zit en het zelf mede in stand houdt, is wat door het hele boek heen blijft verbazen. Tijdens een bezoek aan het Italië van Mussolini in 1933; “Een zwarthemd met geweer, geheel versteend, staat op wacht. Maakt een geweldige indruk. Het fascisme is modern en met het volk verbonden. Daar moeten wij van leren.” Of, op 11 mei 1940, een dag na de start van de inval in Nederland, schrijft Goebbels het volgende. “De koningin van Holland richt zich tot haar volk. Vermoedelijk zal ze daar niet lang meer toe in staat zijn. (…) Holland en Belgie hebben Parijs en London om hulp gevraagd. Domme dwazen! Bij ons heerst in het westen een soevereine rust. (…) Wilhelmina richt zich tot haar volk De oude tut. Ze zou zich uit de voeten moeten maken en oppassen dat ze niet in de spaken van het wiel van de geschiedenis terechtkomt.” Als hedendaagse lezer denk je, “alsof het de normaalste zaak van de wereld is.” Maar even later komt dan het besef, dat was het voor Goebbels natuurlijk ook.
Egodocument
De redacteurs stellen heel duidelijk, dat we “de tekst altijd met enige reserves en argwaan [moeten] benaderen. Uiteindelijk had Goebbels de bedoeling om dit materiaal op zeker moment te gebruiken voor een geschiedschrijving van het Derde Rijk en zijn eigen rol daarin.” Het is en blijft een egodocument. Goebbels was vanaf 1933 overal bij betrokken, en de vanzelfsprekendheid van het systeem benadert hij hier en daar met een opvallend relativisme. Zo schrijft hij in 1943, als de Jodenvernietiging in volle gang is, over de mogelijkheid dat Duitsland de oorlog verliest. “Met name in het Jodenvraagstuk hebben we ons zo gecommitteerd dat er voor ons geen ontkomen aan is. En dat is ook goed. Een beweging en een volk die bruggen achter zich hebben afgebroken, vechten veel hardnekkiger dan degene die nog uitwijkmogelijkheden hebben.”
Naast zijn politieke handelen, geeft dit boek ook inzicht in het dagelijks leven van Goebbels. Zo zijn er vele affaires, naast het huwelijk met Magda. Ook interessant zijn de contacten die hij onderhoudt met kunstenaars om hen in te zetten voor zijn propagandamachine. Zijn vele ontmoetingen en besprekingen met bijvoorbeeld de cineaste Leni Riefenstahl resulteren uiteindelijk in films die nu nog steeds als klassiek propagandistisch studiemateriaal gelden. Zoals Triumph des Willens uit 1935, een verslag van de partijdagen in Neurenberg of Olympia uit 1938, een verslag van de Olympische Spelen in 1936 in Berlijn. Goebbels doet verslag van de totstandkoming van deze films en de enthousiaste respons die de films ontvangen van het publiek.
Focus
De titel van het boek geeft een moderne functieomschrijving aan Goebbels, namelijk die van spindoctor. Een manier om het hedendaagse publiek aan te spreken, maar ook een terechte titel. Goebbels geeft in zijn dagboeken blijk van zijn kennis van de werking van massamedia en het creëren van grote publieke steun voor zijn boodschap. Hij wordt gezien als grondlegger van de moderne propaganda. Als minister hield Goebbels de stemming onder de bevolking nauwgezet in de gaten en wist in zijn propaganda daar op in te spelen. Zo schrijft hij de dag na de sluiting van het verdrag van München in 1938, “de wereldopinie is als een blad aan de boom omgedraaid. Iedereen is opgelucht dat de grote, gevaarlijke crisis voorbij is. (…) Het woord ‘vrede’ is op ieders lippen. De wereld is uitzinnig van vreugde. Nu is het parool: bewapenen, bewapenen, bewapenen! Druk uitoefenen, niet zenuwachtig worden, en de pers heeft ons de overwinning gebracht.” In aanvulling op zijn werkzaamheden als minister geven de redacteurs veel aandacht aan het persoonlijke contact dat Goebbels onderhield met Hitler. Als Hitler in 1945 op het laatste moment in zijn schuilplaats nog met Eva Braun trouwt, is Goebbels getuige. De fragmenten die hier over gaan, geven blijk van een heel open en intiem contact met Hitler. Uit deze fragmenten heeft Hitler-biograaf Ian Kershaw dan ook veelvuldig geput.
Dit boek vormt een belangrijke ontsluiting van een historisch document dat in de bestudering van de Tweede Wereldoorlog en het Derde Rijk niet mag ontbreken. Een rijkdom dat het nu in het Nederlands voor iedereen toegankelijk is.
Joseph Goebbels, Hitlers Spindoctor. Een selectie uit de dagboeken 1933-1945
Onder redactie van Willem Melching en Marcel Stuivenga
Uitgeverij Bert Bakker
Paperback
448 pagina’s
ISBN 9789035135994
Prijs € 19.95
Meer hierover op Geschiedenis.nl
Das Goebbels Experiment, door Reinard Maarleveld, 12-02-2006
Klik hier voor de resultaten van zoekterm "Goebbels" in zoekmachine Geschiedenis.nl.
Feit en Fictie
In de populaire roman HhhH (Himmlers hersens heten Heydrich) van Laurent Binet worden de dagboeken van Joseph Goebbels (1897-1945) meermaals gequote. Als Hitlers minister van Volksvoorlichting en Propaganda, was Goebbels vanaf het begin betrokken bij de ontwikkeling van het Derde Rijk. Waar Binet de lezer getuige laat zijn van zijn worstelingen met feit en fictie in het schrijven van zijn roman, laat het boek Joseph Goebbels, Hitlers Spindoctor de lezer kennismaken met een chronologische selectie van fragmenten uit Goebbels’ dagboeken. Redacteurs Willem Melching en Marcel Stuivenga hebben de periode van Goebbels’ ministerschap (1933-1945) ingedeeld in periodes. Deze zijn elk voorzien van een korte inleiding, gevolgd door de fragmenten van Goebbels’ hand.
Vanzelfsprekendheid
Voor de hedendaagse lezer is het zowel een nieuwsgierig als noodzakelijk inkijkje in het denken en handelen van een belangrijk Nazi kopstuk. De vanzelfsprekendheid van het systeem voor iemand die er midden in zit en het zelf mede in stand houdt, is wat door het hele boek heen blijft verbazen. Tijdens een bezoek aan het Italië van Mussolini in 1933; “Een zwarthemd met geweer, geheel versteend, staat op wacht. Maakt een geweldige indruk. Het fascisme is modern en met het volk verbonden. Daar moeten wij van leren.” Of, op 11 mei 1940, een dag na de start van de inval in Nederland, schrijft Goebbels het volgende. “De koningin van Holland richt zich tot haar volk. Vermoedelijk zal ze daar niet lang meer toe in staat zijn. (…) Holland en Belgie hebben Parijs en London om hulp gevraagd. Domme dwazen! Bij ons heerst in het westen een soevereine rust. (…) Wilhelmina richt zich tot haar volk De oude tut. Ze zou zich uit de voeten moeten maken en oppassen dat ze niet in de spaken van het wiel van de geschiedenis terechtkomt.” Als hedendaagse lezer denk je, “alsof het de normaalste zaak van de wereld is.” Maar even later komt dan het besef, dat was het voor Goebbels natuurlijk ook.
Egodocument
De redacteurs stellen heel duidelijk, dat we “de tekst altijd met enige reserves en argwaan [moeten] benaderen. Uiteindelijk had Goebbels de bedoeling om dit materiaal op zeker moment te gebruiken voor een geschiedschrijving van het Derde Rijk en zijn eigen rol daarin.” Het is en blijft een egodocument. Goebbels was vanaf 1933 overal bij betrokken, en de vanzelfsprekendheid van het systeem benadert hij hier en daar met een opvallend relativisme. Zo schrijft hij in 1943, als de Jodenvernietiging in volle gang is, over de mogelijkheid dat Duitsland de oorlog verliest. “Met name in het Jodenvraagstuk hebben we ons zo gecommitteerd dat er voor ons geen ontkomen aan is. En dat is ook goed. Een beweging en een volk die bruggen achter zich hebben afgebroken, vechten veel hardnekkiger dan degene die nog uitwijkmogelijkheden hebben.”
Naast zijn politieke handelen, geeft dit boek ook inzicht in het dagelijks leven van Goebbels. Zo zijn er vele affaires, naast het huwelijk met Magda. Ook interessant zijn de contacten die hij onderhoudt met kunstenaars om hen in te zetten voor zijn propagandamachine. Zijn vele ontmoetingen en besprekingen met bijvoorbeeld de cineaste Leni Riefenstahl resulteren uiteindelijk in films die nu nog steeds als klassiek propagandistisch studiemateriaal gelden. Zoals Triumph des Willens uit 1935, een verslag van de partijdagen in Neurenberg of Olympia uit 1938, een verslag van de Olympische Spelen in 1936 in Berlijn. Goebbels doet verslag van de totstandkoming van deze films en de enthousiaste respons die de films ontvangen van het publiek.
Focus
De titel van het boek geeft een moderne functieomschrijving aan Goebbels, namelijk die van spindoctor. Een manier om het hedendaagse publiek aan te spreken, maar ook een terechte titel. Goebbels geeft in zijn dagboeken blijk van zijn kennis van de werking van massamedia en het creëren van grote publieke steun voor zijn boodschap. Hij wordt gezien als grondlegger van de moderne propaganda. Als minister hield Goebbels de stemming onder de bevolking nauwgezet in de gaten en wist in zijn propaganda daar op in te spelen. Zo schrijft hij de dag na de sluiting van het verdrag van München in 1938, “de wereldopinie is als een blad aan de boom omgedraaid. Iedereen is opgelucht dat de grote, gevaarlijke crisis voorbij is. (…) Het woord ‘vrede’ is op ieders lippen. De wereld is uitzinnig van vreugde. Nu is het parool: bewapenen, bewapenen, bewapenen! Druk uitoefenen, niet zenuwachtig worden, en de pers heeft ons de overwinning gebracht.” In aanvulling op zijn werkzaamheden als minister geven de redacteurs veel aandacht aan het persoonlijke contact dat Goebbels onderhield met Hitler. Als Hitler in 1945 op het laatste moment in zijn schuilplaats nog met Eva Braun trouwt, is Goebbels getuige. De fragmenten die hier over gaan, geven blijk van een heel open en intiem contact met Hitler. Uit deze fragmenten heeft Hitler-biograaf Ian Kershaw dan ook veelvuldig geput.
Dit boek vormt een belangrijke ontsluiting van een historisch document dat in de bestudering van de Tweede Wereldoorlog en het Derde Rijk niet mag ontbreken. Een rijkdom dat het nu in het Nederlands voor iedereen toegankelijk is.
Joseph Goebbels, Hitlers Spindoctor. Een selectie uit de dagboeken 1933-1945
Onder redactie van Willem Melching en Marcel Stuivenga
Uitgeverij Bert Bakker
Paperback
448 pagina’s
ISBN 9789035135994
Prijs € 19.95
Meer hierover op Geschiedenis.nl
Das Goebbels Experiment, door Reinard Maarleveld, 12-02-2006
Klik hier voor de resultaten van zoekterm "Goebbels" in zoekmachine Geschiedenis.nl.