Geschiedenis.nl

Met zijn grafische roman Maus maakte Art Spiegelman naam over de hele wereld. De vele vertalingen van dit boek getuigen van de indrukwekkende kwaliteit van het verhaal van Art’s vader Vladek, een Poolse jood die de Holocaust overleefde. In MetaMaus vertelt Spiegelman over de totstandkoming van zijn boek.


Vormgeving
Spiegelman’s boek valt vooral op door zijn originele invalshoek, zowel wat betreft het vertellen van het verhaal als de vormgeving ervan. De vertelling gebeurt door middel van interviews die Spiegelman met zijn vader houdt. Zo krijgt de lezer tegelijkertijd de historische gebeurtenissen te zien, als wel de manier waarop Vladek erover vertelt in zijn latere levensjaren en de enorme invloed die de oorlogsjaren op zijn latere leven hebben gehad. Daarnaast is er de vormgeving, die veel opzien wekte en het boek direct na publicatie op de kaart zette. Spiegelman koos ervoor om verschillende bevolkingsgroepen als dieren af te beelden: joden als muizen, Duitsers als katten, Polen als varkens en Amerikanen als honden. Deze manier van verbeelden is ongelooflijk effectief in het begrijpen van het verhaal.

Vertelling
Het verhaal van Vladek begint in het vooroorlogse Polen, waar hij zijn vrouw Anja ontmoet. Zij komt uit een zeer welgestelde familie, wiens geld tijdens de bezettingtijd nog van groot belang blijkt te zijn. Vladek en Anja duiken op verschillende manieren onder. Het wordt pijnlijk duidelijk dat de dreiging continue is en uit de meest onverwachte hoeken komen. Ondanks Vladek’s inventiviteit, blijkt het voor hen beiden onmogelijk om uit de handen van de bezetters te blijven en ze worden afgevoerd naar Auschwitz. De verhalen van Vladek geven een uitgebreid beeld van hoe het er in deze kampen aan toe ging, waar bij de dierlijke emoties van de hoofdpersonen extra treffend zijn. Schokkend is om te lezen hoe het de joden vergaat die Auschwitz overleven en nadat de bevrijding is uitgeroepen. Dat betekende niet dat de overlevenden weer terug konden gaan naar hun oude leventje, maar ze moesten nog steeds ieder moment van de dag op hun hoede zijn. Vladek en Anja vertrekken uiteindelijk naar de VS, waar Art wordt geboren.

Maus is opgetekend in interviewvorm, Vladek vertelt zijn herinnering aan Art, die hem daarover bevraagt. De scenes over de historische gebeurtenissen worden afgewisseld met de gesprekken tussen vader en zoon, waarbij hun relatie centraal staat. Naarmate het boek vordert wordt de complexiteit van die relatie duidelijk. Dit persoonlijke element is in het hele boek terug te vinden, waardoor de lezer zeer wordt betrokken bij de personages. Maus werd in verschillende delen gepubliceerd tussen 1980 en 1991 in een cartoontijdschrift opgezet door Spiegelman en zijn vrouw. Daarna werd het pas in twee delen in boekvorm uitgegeven.

MetaMaus
Door de creatieve en de persoonlijke invalshoeken van de vertelling, de complexiteit van Vladek’s karakter en de relatie tussen vader en zoon, ontstaan er veel vragen na publicatie van de strips. Maus wordt onderwerp van publieke discussies over de impact van de oorlog en hoe hier mee om te gaan. Na jaren van discussie en vragen aan Spiegelman’s adres, is er afgelopen jaar het boek MetaMaus uitgebracht. Hierin wordt Spiegelman geïnterviewd door Hillary Chute, professor in Engels aan de Universiteit van Chicago.  Voor eens en voor altijd beantwoordt hij veelgestelde vragen als, Waarom muizen? Waarom in stripvorm? Hoe was de relatie tussen jou en je vader?. MetaMaus is een rijkelijk geïllustreerd boek, met veel schetsmateriaal van Spiegelman, maar ook veel tijdsdocumenten als affiches, krantenknipsels en foto’s. Het is een familiegeschiedenis, een inkijkje in de totstandkoming van een boek en een weergave van de receptie van dit boek.

Uit het boek komt naar voren dat het grootste obstakel tijdens het tekenen van Maus is de periode die Vladek en Anja doorbrengen in Auschwitz. Voor Art Spiegelman is dit zo indringend en onbevattelijk, maar toch moet hij dit in tekeningen vatten. In aanvulling op zijn gesprekken met zijn vader, die tegen de tijd dat hij aan Maus II begint overleden is, voert Spiegelman gesprekken met een bevriende overlevende van Theresienstad en Birkenau. Zo kon Spiegelman de verhalen van zijn vader, die hij heeft opgenomen op tape, afzetten tegen de verhalen van deze andere overlevende Pavel. Ook hij komt terug in het uiteindelijke verhaal. Om de moeite die Spiegelman hiermee had te verbeelden, heeft hij zichzelf met een muizenmasker afgebeeld. Zo positioneert hij zichzelf niet als alwetende verteller, maar symboliseert hij juist die enorme stap die hij heeft moeten maken om zich in te leven in het verhaal van zijn vader. 

Herdenken
De herdenkingen op 4 en 5 mei spelen een belangrijke rol in de Nederlandse omgang met het oorlogsverleden. Er is altijd veel aandacht voor op televisie, de bekende speelfilms worden jaarlijks in de eerste week van mei uitgezonden en op scholen wordt er veel lestijd aan besteed. Hoe verder de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in het verleden raakt, hoe belangrijker de herdenkingen worden. Een boek als Maus speelt daarbij een cruciale rol. En door de publicatie van MetaMaus is er een schat aan achtergrondinformatie bijgekomen, een ware verrijking van een toch al indrukwekkend verhaal dat iedereen gelezen moet hebben.


MetaMaus
Art Spiegelman
Nederlandse editie: Uitgeverij Oog & Blik| De Bezige Bij, 2012
ISBN 978 90 549 2330 5
Hardcover
Aantal pagina's: 312
Prijs: €39,90
Inclusief DVD met de complete Maus en transcripties van de gesprekken tussen Vladek en Art.

Maus is ook verkrijgbaar in boekvorm:
Maus, de complete editie
Art Spiegelman
Nederlandse editie: Uitgeverij Oog & Blik| De Bezige Bij, 2012
ISBN: 978 90 549 2280 3
Hardcover
Aantal pagina's: 296
Prijs: €24,90


Meer hierover op Geschiedenis.nl:
Resultaten zoekmachine "Tweede Wereldoorlog" op Geschiedenis.nl
Resultaten zoekmachine "Auschwitz" op Geschiedenis.nl