Geschiedenis.nl

Hilda Bongertman en Trix Terwindt behoren tot de eerste lichtingen stewardessen van KLM Nederland. Met de opkomst van passagiersvluchten komt er in de door mannen gedomineerde wereld van de luchtvaart plaats voor een nieuw beroep: de stewardess. Wereldwijd wordt er in bladen over hen geschreven. Eerst sceptisch, maar hoe meer de passagiersvaart opkomt, hoe lovender de kritiek wordt.

Het boek Luchtmeisjes van Ingrid van der Chijs vertelt over de geschiedenis van het beroep stewardess, aan de hand van twee markante vrouwen, Hilda en Trix. Hilda, een meisje uit Bussum, vergaarde roem als enige overlevende van een vlucht vanaf het Londonse vliegveld Croydon. Vlak na het opstijgen, stort het vliegtuig neer. Hilda oogst bewondering door kort na het ongeluk gewoon weer te gaan vliegen. De media smult ervan en Nederland werd als “lucht-crazy” bestempeld.  Trix, opgegroeid in een groot en strenggelovig gezin in Arnhem, zag het stewardess zijn als een mogelijkheid om aan het verwachtingspatroon van trouwen en kinderen krijgen te ontkomen.

De passagiersluchtvaart groeide binnen korte tijd enorm. Was er in 1920 nog sprake van enkele honderden passagiers, in 1936 lag dit getal rond de honderdduizend. De eerste vliegtuigen hadden plaats voor veertien passagiers, dus vliegen was vooral een voorrecht voor de welvarenden: zakenlieden, diplomaten en mensen uit welgestelde families. De vluchtlijn tussen Londen en Amsterdam was van groot belang in de reputatie van de KLM, het was het enige alternatief voor de trage bootverbinding. KLM maakte zelfs pleziertochtjes boven Nederland, waarna de passagiers vooral op het hart werd gedrukt om over het plezier en nut van het vliegen aan anderen te vertellen.

Door de persoonlijke insteek van het volgen van de tweede hoofdpersonen, wordt deze geschiedenis erg toegankelijk verteld in het boek. Soms wordt er iets teveel op de emotie van de lezer gespeeld door mogelijke gedachten of emoties van de dames te benadrukken, maar over het algemeen is het een prettig leesbare insteek. In de jaren nadat de stewardessen een voldongen feit zijn voor de Nederlandse luchtvaart, komt er de dreiging van de Tweede Wereldoorlog. In deze jaren maken beide dames opmerkelijke keuzes, waardoor ze goede hoofdpersonen vormen in dit verhaal.

Hilda was in 1935, op 22-jarige leeftijd, lid geworden van de NSB. Op haar werk werd er niet over politiek gesproken, maar waren er meerdere NSB leden, zoals de bekende piloot John Scholte. Maar daar tegenover stonden bijvoorbeeld de pacifistische piloot Jons Viruly en ook Trix, die toen de oorlog begonnen was voor het verzet koos. Scholte had, toen de oorlog uitbrak, zijn lidmaatschap weer opgezegd, maar dit kwam zijn reputatie duur te staan. Trix maakte in 1939 nog de laatste vlucht mee naar Duitsland. Die vond eind augustus plaats, vlak voordat het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk op 3 september de oorlog verklaarden aan Duitsland. Vanaf dan nemen de levens van de dames nog meer wendingen dan dat ze al gedaan hadden door de keuze om stewardess te worden.

De opzet van het boek is dat het de beslommeringen van Hilda en Trix van voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog bespreekt. Dit is ambitieus in opzet en soms wil Van der Chijs teveel vertellen. Maar al met al heeft dit boek een originele invalshoek en biedt het een interessante aanvulling op de geschiedschrijving over de oorlog.


Luchtmeisjes. Verzet en collaboratie van twee stewardessen
Ingrid van der Chijs
Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar
ISBN 9789038894348
Jaar: 2012
352 pagina’s
€ 19,95