Geschiedenis.nl

Christiaan Snouck Hurgronje is een jonge Nederlandse geleerde die op zoek gaat naar de wortels van de islam. Hij bekeert zich (inclusief besnijdenis) en gaat in Mekka wonen. Jaren later adviseert hij de Nederlandse regering. Hoe kunnen de Nederlanders in de bloedige Atjeh-oorlog de overwinning behalen? Christiaan sluit vriendschappen met voor- en tegenstanders van de Nederlandse koloniale macht. Met KNIL-militair Van Heutsz, de “pacificator” van Atjeh maar ook met de imam van de Grote Moskee van Kota Raja. Hij ontwikkelt een succesvolle strategie waarbij hij, zelf islamiet, adviseert om hard op te treden tegen de radicale factie op Atjeh. Tegelijkertijd moeten de goedwillende bewoners van Atjeh op orde en rust kunnen rekenen. De Nederlandse terreur tegen dorpen moet stoppen.

Christiaan leidt een dubbelleven. Tweemaal trouwt Christiaan in een islamistisch huwelijk een Indonesische vrouw. Zijn tweede vrouw is bij het sluiten van het huwelijk dertien jaar terwijl Christiaan al in de veertig is. Het huwelijk lijkt vooral bedoeld om zijn persoonlijke netwerk in Indonesie uit te breiden. Toch zijn er uit beide huwelijken kinderen. Maar zij worden niet opgenomen in de Europese samenleving. Nederland blijft voor hen verboden terrein terwijl Christiaan op het hoogtepunt van zijn roem één van de beroemdste geleerden van Nederland is. Het is zelfs niet zeker of zijn latere Nederlandse vrouw (met wie hij ook voor de protestantse kerk trouwt) wel op de hoogte is geweest van de eerdere huwelijken in Indonesie.

Biograaf Philip Dröge heeft een spannend en inspirerend boek geschreven over een fascinerende man: Christiaan Snouck Hurgronje (1857 – 1936). Wetenschapper, avonturier en, gezien zijn keuzes voor het koloniale bestuur, ook spion voor de Nederlanders. De meer dan 300 pagina’s die het boek telt lezen heerlijk vlot. Dröge is waarschijnlijk ook een uitstekende thrillerschrijver. In zijn nawoord (p. 310) zegt hij: “In verschillende hoofdstukken is op basis van deze bronnen gekozen voor een lichte dramatisering om de leesbaarheid te bevorderen.”

Daar zit misschien wel een zwakke kant van het boek. Dröge heeft niets uit zijn duim gezogen, er is een indrukwekkende verantwoording van de verhaallijn op grond van uitgebreid bronnenmateriaal, maar toch zaait die “lichte dramatisering” twijfel. Soms lijkt het boek meer de kant van een roman uit te gaan dan van een biografie. Maar goedbeschouwd zou je die tussenvorm ook een sterke kant van het boek kunnen noemen. Een benadering van een onderwerp zoals we die ook uit het werk van meestervertellers als Frank Westerman en David van Reybrouck kennen.

Toch is het raadsel “Christiaan Snouck Hurgronje” niet opgelost. Over zijn dubbelleven als leraar van de islam en westers imperialist, zijn gelijktijdige maar onmogelijke loyaliteit aan de werelden van Oost en West heeft Christiaan zelf zich niet uitdrukkelijk uitgesproken. Dröge weet er uiteindelijk ook geen raad mee. Hij schrijft (p. 309 – 310): “ergens onder die enorme berg papier schuilt ook nog een mens van vlees en bloed. Met een karakter dat ondanks al die bronnen vaak moeilijk te duiden is. Misschien wel de grootste uitdaging van allemaal was om deze legende af en toe ook in de ziel te kijken.”

Al met al een geweldig boek voor iedereen die in de geschiedenis van de contacten tussen de islam en het Westen is geïnteresseerd. Klein minpuntje: het fotomateriaal is teleurstellend. Kostenbesparing door de uitgever? Uitpakken bij de volgende drukken dan maar. Onmiddellijk Lezen!

Philip Dröge
Pelgrim. Leven en reizen van Christiaan Snouck Hurgronje
Uitgeverij Spectrum
360 pagina's
ISBN 9789000353088
€ 19.99