Geschiedenis.nl

In deze aflevering moeten we het hebben over de geplande, fabrieksmatige massamoord op miljoenen mensen: de holocaust. Kunnen we een misdaad van die omvang op de een of andere manier verklaren of schiet de menselijke rede hier tekort?

Uit de nalatenschap van mijn moeder heb ik een ansichtkaart van Bennie van Zanten aan 'Jongedame Joke Schouten'. Met een afbeelding van Shirley Temple, in die jaren het beroemdste meisje ter wereld. De kaart is uit 1936. Bennie was 9 en mijn moeder 8. Ze speelden op straat met elkaar wanneer Bennie (hij woonde in Rotterdam) op familiebezoek was in Vlaardingen Ambacht. 

Bennie (officieel Benjamin) is met zijn ouders en zijn broer Aaron en zus Keetje in 1943 in Sobibor vermoord. Als het over de oorlog ging vertelde mijn moeder over Bennie: "Och, och, wat verschrikkelijk. Hij sprak altijd zo netjes: daag Jooke...". Voor haar was het een raadsel waarom Bennie werd 'weggehaald'. Een ander raadsel, voor mij, is waarom dat 'weghalen' eigenlijk geruisloos verliep. Behalve de februaristaking en de rede van Cleveringa is er toch nauwelijks verzet geweest tegen de wegvoering van joden. Natuurlijk waren er gevallen waarin onderduikers op allerlei manieren werden geholpen. Maar de meeste mensen kozen toch vooral voor zichzelf. De Nazi's wisten daar optimaal gebruik van te maken. 

Foto rechts: de voorzijde van de kaart. Met Shirley Temple.

De familie van Zanten op het Joods Monument.

Podcast: Geschiedenis van de Twintigste Eeuw