Geschiedenis.nl

Het geeft u een rijk inzicht in de Nederlandse samenleving tussen 1795 en 1880, in het bijzonder de letterkundige ontwikkelingen. Maar er is ook ruim aandacht voor de transformatie van Nederland door de industriele revolutie en de maatschappelijke veranderingen waarbij de gevestigde aristocratische orde steeds meer ruimte moet maken voor liberaal-burgerlijke nieuwllichterijen. 

Mathijsen laat zien hoe Jacob van Lennep (1802 – 1868) bij al die verwikkelingen betrokken is. In de eerste plaats als auteur van een reusachtig aantal toneelwerken, gedichten, historische werken, verhalen en romans. Maar ook als geleerde, archeoloog, lobbyist, politicus, mecenas en initiator van grote openbare werken. Van Lennep is niet alleen een vooraanstaande maar ook zeer actieve persoonlijkheid in het maatschappelijk leven.

Hij is aangeraakt door de Romantiek maar ook door de Verlichting. Het streven naar een betere wereld vertaalt zich onder meer in de realisering van een drinkwaterleiding vanuit de duinen bij Heemstede naar de stad Amsterdam. Ook bij de plannen voor een kanaal van Amsterdam naar Ijmuiden, het Noordzeekanaal, loopt Van Gennep voorop.

Mathijsen heeft diep gegraven en veel gevonden. Ze heeft zich niet beperkt tot officiele correspondentie en voor de hand liggende archiefstukken. Ook boodschappenlijstjes en paklijstjes van resivoorbereidingen zijn grondig bestudeerd zodat we nu precies weten met hoeveel sokken en onderbroeken Jacob op reis gaat. En ze weet daar ook nog een zinnige conclusie aan te verbinden.

Van Lennep is zeker in zijn jonge jaren licht ontvlambaar. In theologische en letterkundige disputen, maar ook in de liefde. Dat leidt regelmatig tot ernstige problemen. Als gehuwd man besluit hij, met een nieuwe vlam, te ontsnappen naar Engeland. Maar zijn wijze vader brengt hem op het nippertje tot inkeer.

Jacob blijft zijn hele leven koortsachtig aan het werk, steeds nieuwsgierig, altijd gedreven. Eén van zijn beste vrienden is Gerrit van de Linde, de Schoolmeester, die met zijn hilarische gedichten nog steeds een groot publiek heeft. Ook Van Lennep houdt van het genre en in hun correspondentie proberen ze elkaar te overtreffen. Danzij Van Lennep wordt het werk van Multatuli uitgegeven. Mathijsen toont aan dat de latere ruzie tussen hen vooral het gevolg is van onredelijke eisen van Douwes Dekker.

Mathijsen heeft met Jacob Van Lennep, een bezielde schavuit, een voorbeeldige biografie geschreven. Het valt te hopen dat andere onderzoekers, op weg geholpen door het notenapparaat en de literatuurlijst, aan deze studie een vervolg geven. Niet zozeer omdat we over Van Lennep nog te weinig weten maar vooral omdat Mathijsen zo’n prachtig beeld geeft van de grote en kleine vraagstukken in de Nederlandse samenleving in de negentiende eeuw. Daar willen we meer van weten.

Marita Mathijsen
Jacob van Lennep. Een bezielde schavuit
Uitgeverij Balans 2018
592 pagina’s
€39,95