Geschiedenis.nl

Constantijn de Grote behoorde ongetwijfeld tot de belangrijkste keizers uit de Romeinse periode. Hij leefde van 280 tot 337 nChr. Met het edict van Milaan (313) maakten Constantijn en zijn collega-keizer Lucinius een einde aan de christenvervolging. Ook zou Constantijn als de eerste Romeinse keizer het christendom hebben aangehangen. Daarom wordt hij De Grote genoemd, maar helemaal zeker is dit allemaal niet. Wat wel bekend staat als feit is de stichting van een stad die naar hem genoemd werd: Constantinopel, strategisch gelegen aan een kruispunt van land- en zeeroutes in Turkije.

Constantijn komt uit een periode dat er 4 keizers heersten. Dit wordt tetrarchie genoemd. Een augustus met een caesar in het West-Romeinse Rijk en een augustus en caesar voor het oosten. Hij was de caesar voor het westen, maar werd snel de augustus voor het westen en wat later voor heel het Romeinse Rijk. Dit ging met burgeroorlogen gepaard. Wat grote veldheren voor en na Constantijn niet lukte, lukte hem wel. Hij won alle veldslagen en stierf in bed aan een ziekte. 

Waarom Constantijn de Christenen plotseling niet meer liet vervolgen en zich zelfs bekeerde, wordt toegeschreven aan een visioen dat de keizer kreeg aan de vooravond van een belangrijke veldslag. Hij zag een lichtend kruis, liet dat op alle schilden van zijn soldaten aanbrengen en versloeg op 28 oktober 312 in Rome concurrent Maxentius. Deze strijd zou de geschiedenis ingaan als de Slag bij de Milvische Brug. Een teken uit de hemel dat grote gevolgen had voor het Christendom.

Het boek gaat over dat visioen. Heeft Constantijn inderdaad iets gezien en zo ja, wat precies? Lendering als historicus en Hunink als classicus proberen deze puzzel op te lossen. Als basis gaan ze uit van een lofrede uit 310 voor de keizer die in Trier door een redenaar is uitgesproken en opgetekend. In deze rede wordt aangehaald dat Constantijn gezien heeft hoe Apollo onder begeleiding van Victoria lauwerkransen presenteerde aan de keizer. Was dit een halo rond de zon?

Twee jaar later vindt de slag bij de Milvische brug plaats. Bisschop Eusebius van Caesarea doet in zijn Kerkelijke Geschiedenis hiervan verslag. Terecht merken de auteurs op dat dit verslag niet heel informatief is omdat de schrijver meer kerkhistoricus was dan krijgshistoricus. Er werd een vergelijking gemaakt met oudtestamentische verzen. Maar het visioen werd niet genoemd. Dat doet Eusebius een paar jaar later wel wanneer hij het leven van Constantijn beschrijft. Dan schrijft hij: "(…) zag Constantijn met eigen ogen aan de hemel boven de zon een zegeteken van licht. Het had de vorm van een kruis met daaronder de woorden "Overwin hierdoor". Een legende ontstaat.

Na tientallen pagina's met overwegingen en veel herhaalde samenvattingen komen de auteurs op de laatste bladzijde tot een conclusie: Er is (…) geen mogelijkheid meer vast te stellen hoe het werkelijk is geweest en het is verstandiger als een oudheidkundige dat aanvaardt dan dat hij of zij schijnzekerheden biedt.

De lezer blijft dus in onzekerheid achter. Het boek zou toch gaan over een gebeurtenis die de wereld veranderde? Welke gebeurtenis? Een verzinsel van een bisschop? De puzzel is niet opgelost en dat suggereert het boek wel. Dat stelt teleur. Geen aanrader.

Het boek is rijk voorzien van eenvoudige zwart-wit foto's, een stamboom, noten, een kaart waarop alle genoemde plaatsen staan en een tijdlijn van de gebeurtenissen. En voor wie meer wil weten is er nog een internetsite van de auteurs.

Het visioen van Constantijn. Een gebeurtenis die de wereld veranderde
Jona Lendering en Vincent Hunink
Omniboek
april 2018
paperback, 176 p's.
€17,50
ISBN: 9789401913096