Geschiedenis.nl

Deel zes van de reeks Oorlogsdossiers gaat over een vergeten oorlog die in de 19e eeuw plaats vond op de Krim. Nu bekend terrein omdat Rusland het in 2014 van de Oekraïne afhandig maakte. De overeenkomsten tussen 1853 en 2014 zijn opmerkelijk.

Het ontstaan
De aanleiding tot deze oorlog was het beheer van de heilige plaatsen in Palestina (destijds in handen van het islamitische Ottomaanse Rijk). De vraag was: moeten die plaatsen door rooms-katholieken of door Russisch-orthodoxen beheerd worden?

De sultan probeerde zowel Frankrijk, dat voor de rooms-katholieken opkwam, als Rusland tevreden te stellen. Maar door de tegengestelde politieke en economische belangen van de grote mogendheden brak er een oorlog uit tussen Rusland enerzijds en Engeland, Frankrijk, Turkije en (wat later) Sardinië anderzijds. De strijd woedde aanvankelijk ten oosten en westen van de Zwarte Zee, respectievelijk in (het huidige) Roemenie en de Kaukasus, maar verplaatste zich na een grote nederlaag van de Turkse vloot naar de Krim met Sebastopol als middelpunt. De oorlog eindigde met een nederlaag van het Russische leger.

Moderne oorlog
In deze oorlog werden voor het eerst nieuwe technieken op grote schaal strategisch ingezet: fotografie, verdragende vuurwapens, spoorwegen en snelle communicatielijnen. Zij waren dan ook van doorslaggevend belang. Het Britse leger beschikte over de nieuwe Pattern 1853 Enfield geweren met gegroefde loop, die een groter bereik en meer trefzekerheid boden dan de Russische musketten met gladde loop. De Britten legden in 1855 de Grand Crimean Central Railway tussen Balaklava en Sebastopol aan, waardoor de bevoorrading van de troepen verzekerd werd en gewonde soldaten konden worden afgevoerd.

In die zin kan men spreken van het eerste geïndustrialiseerde conflict waarvan de opgedane expertise gebruikt werd in volgende oorlogen zoals de Amerikaanse Burgeroorlog (1861 - 1865), de Frans-Duitse Oorlog (1870 - 1871) en vooral de Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918). 

Ziekenzorg
Het is ook de oorlog van Florence Nightingale, die met een goede organisatie de zorg voor de gewonde en zieke soldaten op zich neemt. De auteurs prikken hierbij wel de "bijna heiligverklaring" van haar door. Ze werkte met zo'n 50 vrijwilligers, die door haar een beetje in de schaduw kwamen te staan. En er waren veel meer "ladies" in de ziekenzorg actief.

Gevolgen
Rusland betaalde een hoge prijs voor de vrede. Het moest grondgebied in de Balkan afstaan, waar een paar jaar later Roemenie uit ontstaan zou. Verstrekkende gevolgen had de bepaling dat de Zwarte Zee en de zeestraten daarnaar toe verboden gebied werd voor oorlogsschepen. Rusland beschikte niet meer over ijsvrije havens en verloor - mede hierdoor - de oorlog tegen Japan, een paar decennia later. Ook is er een verband met de Eerste Wereldoorlog, omdat Rusland bleef streven naar een vrije doorgang door de zeestraten naar  de Middellandse Zee. Een vage belofte in 1908 door Oostenrijk aan Rusland bleek een handige zet te zijn van Oostenrijk om in het bezit te komen van Bosnië-Herzegowina. En dat was Rusland in 1914 niet vergeten.

Het boek
De auteurs beschrijven chronologisch de gebeurtenissen en besteden veel aandacht aan de achtergronden die tot deze oorlog geleid hebben. Er moest volgens Engeland en Frankrijk een einde komen aan de geopolitieke machtspositie van Rusland en vooral zijn streven naar uitbreiding van grondgebied. De aanduiding van de auteurs dat het hier om een "wereldoorlog" ging, lijkt wat overdreven. Met het op deze wijze benaderen van conflicten zouden we de tel aan wereldoorlogen al lang kwijt zijn. Het schrikbarend aantal dodelijke slachtoffers van 600.000 heeft voornamelijk te maken met ziektes, veroorzaakt door onhygiënische toestanden in de legerkampen en domme inzichten van de generaals. Zo hadden de Engelsen geen winterkleding.

Het boek bevat een serie mooie kleurenplaten, foto's (de Krimoorlog is de eerste gefotografeerde oorlog), een forse lijst met bibliografieën en een register met namen, plaatsen en gebeurtenissen. De landkaartjes hadden wat beter gekund. Veel namen die in de tekst gebruikt worden, zijn daarop niet te vinden. En ze hadden beter voor- of achterin het boek kunnen staan. 

Een apart en boeiend hoofdstuk is gewijd aan Nederland en de Krimoorlog, waarin de mening van ons toenmalig koningshuis, (familie van de tsaar) de lezer zal verrassen. Ook wordt nu duidelijk waarom zoveel gebieden in Nederland de naam Krim en Sebastopol dragen.

De auteurs sluiten het boek af met de prikkelende stelling dat over de huidige Ruslandpolitiek ten aanzien van de Krim niet te snel geoordeeld mag worden. Enig historisch besef is op zijn plaats. Tja, daar kan je een andere mening over hebben. 

Conclusie
Een prachtig boek over de vergeten Krimoorlog. Wat daar aan de hand was, leggen de auteurs uitvoering en duidelijk, wellicht iets te zakelijk, uit. Ik kijk uit naar een volgende aflevering in deze serie.

Krimoorlog. Een vergeten wereldoorlog 1853-1856
Anne Doedens en Liek Mulder
Walburg Pers
November 2018
192 blz
€19,95
ISBN 9789462492417