Geschiedenis.nl

Kunsthistorica Inge Misschaert heeft verzamelaars verzameld en deze in haar boek Verzameld! onderverdeeld in typen als de architect-, de schrijvende en de reizende verzamelaar. Zij beseft dat collectioneurs – evenals de objecten of onderwerpen die zij verzamelen – zich niet altijd in een hokje laten plaatsen, maar gebruikt de typen om de veelzijdigheid aan te duiden.

Gepassioneerde verhalen
Verzameld! is een sympathiek boek. Dat komt door de persoonlijke wijze waarop Misschaert het onderwerp ontvouwt. Zij voert zichzelf en haar familieleden meermaals ten tonele. Haar belangstelling voor verzamelen is ontstaan toen zij in haar jeugd een sigarendoosje vulde met de dingen die zij vond: van schelpen en stenen tot Panini-plaatjes en postzegels. De passie is nooit verdwenen.

Indeling
De diversiteit en oneindigheid die het opbouwen van een collectie kan betekenen, benadrukt ze in het voorwoord. Ze vergelijkt haar boek met zo’n verzameling: "Het is een amalgaam van veel bontgekleurde en gepassioneerde verhalen, maar volledigheid is daarbij niet als een maatstaf genomen." Dat klopt wel met wat er volgt: in acht thematische hoofdstukken worden verschillende typen verzamelaars beschreven, gevolgd door drie hoofdstukken over de grootte van verzamelobjecten, het huis en instrumentarium van de verzamelaar.

Schrijvende verzamelaars
De thematische hoofdstukken starten met een korte uiteenzetting wat het type verzamelaars kenmerkt. Vervolgens belicht de auteur enkele collectioneurs, al dan niet uit verschillende tijden. Zo komen in het hoofdstuk over schrijvende verzamelaars zowel de Nederlandse schrijver Boudewijn Büch als Johann Wolfgang van Goethe aan bod. Büch was ongetwijfeld verrukt geweest wanneer hij geweten had dat hij in een adem met zijn idool zou worden genoemd. In datzelfde hoofdstuk komen ook nog de verhalenverzamelende broeders Grimm voor, Agatha Christie die "misschien geen verzamelaar in de strikte zin van het woord was, maar wel een enorme collectie brieven naliet" en Willem Frederik Hermans die vele typemachines had om niet zonder te komen zitten. Het gaat steeds om klinkende namen over wie boekenplanken zijn volgeschreven. In Verzameld! delen zij samen 10 pagina’s.

Getroebleerde geesten?
Die keuze van de auteur om vooral veel verzamelaars te verzamelen zorgt ervoor dat het boek bestaat uit talrijke wist-je-datjes. In zo’n beperkte ruimte blijft de voorstelling van zaken beperkt tot wie en wat; het hoe en waarom van het verzamelen blijft grotendeels achterwege. De vraag wat een verzamelaar bezielt, blijft onbeantwoord. Wat betekent de zoektocht naar en opslag van aanwinsten voor de leef- en sociale omgeving? Wat doet het met de mens zelf? Misschaert dicht Büch wel een "zeer getroebleerde ziel" toe en een halve pagina later noemt zij Goethe "een getroebleerde auteur", maar de lezer blijft met vragen achter. Wat was de connectie tussen hun geestesgesteldheid en verzamelwoede? Was het oorzaak of gevolg? Het blijft onduidelijk, zoals blijkt uit deze beschrijving over Goethe: "Misschien bood het hem soelaas, een houvast in zijn eigen woelige gevoelsleven."

Huis vol verzamelaars
In de literatuurlijst van Verzameld! ontbreekt Magpies, squirrels & thieves van Jacqueline Yallop die het dubbele aantal pagina’s heeft gebruikt om slechts vijf verzamelaars te beschrijven. Die beperking geeft wel de ruimte om biografieën goed uit te werken. Dankzij deze uitgebreide persoonsbeschrijvingen ontstaat een samenhangend beeld over de maniakale wijze waarop de Victorianen verzamelden en waarom zij dat deden. De gedachte aan dit boek kwam op toen ik bij het lezen van Verzameld! op zoek was naar de vraag wat de slotsom zou worden van deze verzameling aan verzamelaars. Zoals een goede slotsom betaamt, staat die achterin en daar vond ik dit: "Dit boek fungeert als een huis met oneindig veel kamers: verzamelaars van allerlei tijden en oorden gaan er met elkaar in dialoog. Het mooie is dat er geen einde is, dit is nog maar een begin." Weinig wijzer geworden door deze raadselachtige verklaring, leek het mij het beste gewoonweg plezier te beleven aan het dwalen door de kamers van het huis, dat gelukkig smaakvol is ingericht door vormgever Zeno Alting Carpentier.

Inge Misschaert,
Verzameld, Gepassioneerde verzamelaars door de eeuwen heen
(Zutphen 2023)
ISBN 978 94 6456 104 3,
€ 24,99
192 pag.
Walburg Pers