Geschiedenis.nl

Afgelopen zomer ben ik naar Haarlem verhuisd en dit beeld was mij onbekend. Even googlen wie dat  voorstelde. Kenau Hasselaer en Wigbolt Ripperda was het antwoord. Mijn afspraak kwam opdagen en ik klikte het scherm dicht.

 

Prompt verscheen een paar dagen later het bericht dat het nieuwe boek van Tessa de Loo 'Kenau' in Haarlem, door Barry Atsma, zou worden gepresenteerd. Ik kon er helaas niet heen, maar zocht het boek wel direct op omdat ik het graag wilde recenseren voor Geschiedenis.nl, en zodoende.

 

Tessa de Loo stelt mij als lezer voor aan Kenau Simonsdochter Hasselaer en Haarlem in 1572 (tijdens de Tachtigjarige Oorlog) als op een zeer koude winteravond op de deur wordt gebonsd. Haar neef Claes staat op de stoep, kletsnat, ijskoud en meer dood dan levend. Hij is van Naarden naar Haarlem gekomen om te waarschuwen voor de Spanjaarden. Claes vertelt hoe ze iedereen hebben vermoord, ook zijn familie. En nu gaan ze richting Haarlem. De hertog van Alva had zijn zoon Don Frederik de opdracht gegeven om de opstandige steden, waaronder Haarlem, te straffen en ketterse ideeën uit te roeien.

 

Kenau wordt door de Loo omschreven als een sterke katholieke vrouw, een weduwe, met twee dochters Cathelijne en Geertruide. Cathelijne is een dochter uit haar eerste huwelijk met een man die meer van gokken en alcohol hield dan van zijn gezin. Hij kwam tijdens een vechtpartij om het leven. Zij nam de scheepswerf over, waar ze nu nog steeds de scepter zwaait. Ze vond de liefde bij Nanning, waarmee ze Geertruide kreeg, maar hij stierf een tijd terug door een ongeluk op de scheepswerf.

 

Kenau hoort het verhaal van Claes en veracht de protestanten in de stad die ervoor zorgen dat de Spanjaarden het nu op hen gemunt hebben. De grootste hopman, zoals ze hem noemt, is Wigbolt Ripperda, de gouverneur van de stad. Ze moet niets van hem hebben. Dat wordt lastig wanneer Geertruide op een nacht besluit deel te nemen aan een beeldenstorm in de Grote Kerk met Focko Ripperda, de zoon van. Ze worden beide opgepakt. Ripperda en Kenau gaan nog naar Amsterdam om de terechtstelling tegen te houden, maar helaas. Het doodvonnis wordt voltrokken en voor het eerst in haar leven twijfelt ze aan de priesters, het katholicisme en het geloof in het algemeen.

 

Eenmaal terug in Haarlem is Kenau leeg, de al lastige relatie met Cathelijne komt op gespannen voet te staan als ze hoort dat zij wist wat Geertruide ging doen die nacht. Ze heeft echter geen tijd er lang bij stil te staan; ze worden allen opgeroepen om de stadswallen te helpen herstellen. Ripperda vraagt haar of ze de loods mogen gebruiken om alle vluchtelingen en soldaten in op te vangen. Zo heeft ze iets om handen.

Als een Waal uit het Spaanse leger hen kan vertellen dat de Spanjaarden zullen aanvallen bij de Kruispoort, in plaats van aan de andere kant, probeert Kenau Ripperda en andere commandanten en officieren ervan te overtuigen dat ze aan deze kant van de stad moeten vechten. Ze geloven haar niet, deze vrouw, die nu ineens in hun midden staat. Ze wordt vriendelijk verzocht de vergadering te verlaten. Maar ze laat het er niet bij zitten; ze trommelt eigenhandig een vrouwenleger op en verdedigt de Kruispoort met succes. Ripperda moet later ook toegeven dat ze inderdaad gelijk had en de stad dankzij haar overeind is gebleven.

Voor de Spanjaarden is dit natuurlijk een schande; verslagen door een vrouw. Wanneer Don Frederik erover hoort is hij zo boos dat hij iemand stuurt om Kenau te vermoorden. Maar tevergeefs.

 

Een nieuw probleem dient zich aan; de voedselvoorraad neemt zienderogen af. Iemand zal een voedseltransport moeten onderscheppen. Wederom ondernemen de vrouwen actie en met succes. Wanneer de post niet meer aan komt bij de schepen en Haarlem, moet iemand al polsstokspringend het platteland over. Natuurlijk doet Kenau dit, wederom met succes.

Als ze de Spanjaarden met een diner buiten de stadswallen willen laten geloven dat ze meer dan genoeg te eten hebben, gaat het toch mis. La Marimacha, zoals ze bekend staat in het Spaanse kamp, wordt gevangen genomen en naar Don Frederik gebracht. Hij verkracht haar die avond een aantal keer met de intentie haar in de ochtend te doden. Maar Kenau klimt uit het raam en weet haar weg terug naar Haarlem te vinden.

Even lijkt Haarlem onverslaanbaar, maar niets is minder waar. De belegering breekt de stad op, de psychologische druk wordt te groot. De burgers hoopten dat de Prins Haarlem van de Spanjaarden zou bevrijden, maar ook dat lukt niet. De Spanjaarden doen hun intrede in de stad, met terreur tot gevolg. Kenau wordt opgepakt. Haar medegevangenen worden twee aan twee in het water gegooid zodat ze zinken. Alleen Kenau is over, een vrouw. Er wordt verwacht dat ze toch niet kan zwemmen en ze wordt in het water gegooid. Maar, ze komt weer boven...

 

Wat jammer, dat open einde! Niet omdat het werkelijk tegenvalt, maar omdat ik zo graag had geweten hoe het verder ging en wat er verder nog aan trucs tevoorschijn zouden komen om de Spanjaarden te slim af te zijn. En natuurlijk of Kenau en Ripperda elkaar ook daadwerkelijk vinden.

 

De Loo beschrijft hoe Kenau haar dochter in Amsterdam op het schavot ziet staan. Ze beseft dat dit werkelijk gebeurt, maar tegelijkertijd kan ze het niet bevatten. Een heftige scene. De lezer ervaart bijna de pijn die Kenau op dat moment gevoeld moet hebben. En dat gebeurt vaker. De Loo slaagt erin de gebeurtenissen en de indrukwekkende figuur van Kenau tot leven te brengen.  Niet voor niets ben ik mede door haar boeken geschiedenis gaan studeren.

 

Prijs: €18,95

De film 'Kenau' met Monique Hendrickx en Barry Atsma in de hoofdrollen wordt verwacht in januari 2014.

Bestel dit boek online bij Boekhandel Post Scriptum. Voor 23.00 uur besteld, volgende dag in huis!