Geschiedenis.nl

Over de bijbel is veel geschreven en op internet kan je sites bekijken waar alle inconsequenties en tegenstrijdigheden uit de bijbel vermeld worden. Dat de bijbel niet met zijn tijd is meegegaan, is wel duidelijk; de laatste ontwikkelingen in de archeologie en geschiedenis geven op veel punten een andere inzicht.

Het is de auteurs Carel van Schaik, biologisch antropoloog, en Kai Michel, historicus, gelukt het boek der boeken kritisch te benaderen zonder een toon van wetenschappelijke spot. Ook geven zij geen religieuze verklaring op levensvragen. Hun benadering is verrassend uit het perspectief van de antropologie. Ze verklaren de bijbel als een neerslag van de geschiedenis van de mensheid. Met andere woorden: de bijbelverhalen geven een inzicht en verklaring uit het leven en de geschiedenis van de mens. Deze benaderwijze van de auteurs is het beste aan de hand van een hoofdstuk uit het boek toe te lichten.

Het boek begint met Adam en Eva in het paradijs. Het verhaal uit de oude polytheïstisch wereld, waarin nog veel bovennatuurlijke wezens voorkomen. Het leven was er goed, zelfs overdadig. Dan komt de zondeval en worden de mensen verdreven uit het paradijs. De gevolgen hiervan zijn zwoegen voor het dagelijks eten, ruzie, doodslag en ziekten.

De auteurs geven als interpretatie de overgang van de mens als jager-verzamelaar naar landbouwer. Jager-verzamelaars leefden aanvankelijk in kleine groepen met elkaar in een groot gebied. Ze bezaten weinig en er was geen uitgesproken hiërarchie. De buit werd verdeeld en het klimaat was warm, waardoor kleding niet noodzakelijk was.  Een situatie die op het paradijs lijkt. Dan gebeurt er iets in de wereld wat nog niet goed verklaard is. Misschien een klimaatverandering of een grote natuurramp. Het wild raakt op, mogelijk ook door overbejaging. Daardoor gaan de mensen op vaste plekken wonen en verbouwen hun eigen eten: de Landbouwrevolutie (evolutie?), die zich zo’n 10.000-15.000 jaar geleden afspeelde. Er worden voorraden aangelegd voor slechte tijden en dieren getemd, woningen gebouwd. Het leven wordt harder, wat geconstateerd wordt aan de gevonden skeletten. De mensen leden aan ondervoeding en stierven jonger.

 We weten dat de bijbel ongeveer 1.000 jaar v. C. geschreven is, dus vele jaren na de landbouwrevolutie. De verhalen werden opgeschreven uit het collectief geheugen van de mensheid. Dat zijn dan herinneringen uit mythes, rituelen en geloofsvoorstellingen. Een echo uit het neolithische tijdperk. Op deze wijze worden in het boek veel gebeurtenissen uit het Oude- en Nieuwe Testament verklaard. Dat doen de auteurs in kleine hoofdstukken die redelijk gemakkelijk te lezen en begrijpen zijn.

Enige kennis van de bijbel is wel handig. Het lijvige boek is geschreven voor zowel gelovigen als niet-gelovigen. De auteurs willen laten zien dat de bijbel meer biedt dan religieuze verklaringen. Ze noemen de bijbel dan ook het spannendste dagboek van de mensheid en hopen dat lezers met belangstelling voor de evolutie van de menselijke cultuur een en ander nader gaan onderzoeken.

De zienswijze van Carel van Schaik en Kai Michel verklaart veel. Van de wrede God in het begin tot de God van liefde in het Nieuwe Testament. Het boek zal er niet toe leiden dat de lezer God beter gaat begrijpen, maar misschien wel de mens. Zijn geschiedenis kan beter begrepen worden als een dialectisch proces tussen biologie en cultuur.

Het boek kan getypeerd worden als populair-wetenschappelijk, een aanrader voor wie een verklaring zoekt naar de boeiende maar ook raadselachtige verhalen uit de bijbel en open staat voor een nieuwe visie.

Carel van Schaik en Kai Michel
Het Oerboek van de Mens
Uitgeverij Balans
ISBN: 9789460030468
448 pagina's
€27,50