Geschiedenis.nl

Regelmatig verschijnen er populair wetenschappelijke boeken. Sommige in een serie zoals de Tiendaagse Veldtocht uit de serie oorlogsdossiers. Eerder verschenen de Frans-Duitse oorlog 1871-71, Engels-Nederlandse oorlogen 1652-1674, Slag in de Javazee 1941-42 en de Israëlische herschepping van het Midden-Oosten. Nu lijkt het alsof in genoemde boeken de oorlog centraal staat. Maar de auteurs geven ruim aandacht aan de voorgeschiedenis en de oorzaken, waardoor het geweld dat plotseling uitbreekt in een ruimer perspectief komt te staan. De auteurs verrichten goed onderzoek en komen vaak met nieuwe (of de laatste) inzichten.

Oorzaken Veldtocht
De Tiendaagse Veldtocht, terecht burgeroorlog genoemd, gaat over de afscheiding van België van Nederland.  De geschiedenis van de Nederlanden begint in het boek in 1543, toen Karel V het hertogdom Gelre bij zijn rijk voegde. Alle zeventien provinciën vielen toen onder één gezag. De lezer krijgt dus een ruime voorgeschiedenis voorgeschoteld. Via de Franse tijd van Napoleon en het Verdrag van Wenen in 1815 komt de lezer terecht in een Nederland dat  een macht moest vormen tegen de macht van de Fransen. 

De auteurs schetsen de politieke en sociale situatie in de jaren die vooraf ging aan de opstand in 1830. De starre en dominante rol die koning Willem I speelde en de ontevreden bisschoppen in het Zuiden zijn bekende oorzaken van de opstand. Maar minder bekend is de ontevredenheid bij een deel van de Nederlandse rooms-katholieke bevolking in Twente. Hier moet zelf het leger aan te pas komen om de orde te herstellen. Talrijke Twentenaren weigeren gehoor te geven aan de oproep voor de loting van de Nationale Militie; ze willen hun geloofsgenoten in het zuiden niet bevechten. Ook in Brabant, Limburg en Zeeuw Vlaanderen was het onrustig en stond men niet te springen om de Belgen een lesje te leren.  

 In de Nederlanden heerste hongersnood en waren veel arbeiders ontevreden door de industrialisatie en de machines die hun werk afpikten. Deze onderwerpen komen uitgebreid aan bod. De Tiendaagse Veldtocht, de daadwerkelijke oorlog, beslaat slechts 20 pagina's. En duurde niet 10 maar 12 dagen. Nederland was aan de winnende hand toen de Fransen dreigden met ingrijpen. Het Nederlandse leger moest zich terug trekken om tot 1839 aan de nieuwe grens de wacht te houden.

Van Speijk: Held of slachtoffer
De rol van de Nederlandse held Van Speijk wordt uitgebreid beschreven. De auteurs nemen stelling tegen de argumenten van de biograaf van Van Speijk Ronald Prud'homme van Reine dat de luitenant-ter-zee psychische hulp nodig zou hebben, maar niet kreeg. En daardoor in een uiterst labiele gemoedstoestand de lont in het kruitvat stak. Hij werd een held, omdat er een held nodig was om de stemming in Nederland te verbeteren. Doedens en Mulder kiezen echter voor zelfopoffering en vaderlandsliefde en twijfelen aan de suïcidale trekken van Van Speijk.

Nasleep
Het kostte nog wat jaren (en de schatkist een hoop geld) voordat koning Willem I de splitsing van zijn land kon accepteren. Maar in 1839 kon eindelijk het Verdrag van Londen getekend worden, waar de scheiding tussen Noord en Zuid geregeld werd en kwam er formeel een einde aan de burgeroorlog. Pruisen (Duitsland) en Engeland garandeerden de eeuwige neutraliteit van België. Maar hiermee is er een duidelijke link naar het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914: Engeland verklaarde Duitsland de oorlog toen dit land de neutraliteit van België schond. Hierdoor werd een Europees conflict  een wereldoorlog.

 Wat niet in het boek vermeld wordt, is de uitgave van een herinneringsmedaille voor alle Nederlandse mannen die aan de veldtochten hadden meegedaan, het Metalen Kruis, gemaakt van het brons van vijf kanonnen die bij Hasselt waren buitgemaakt. Een medaille die je nog vaak tegenkomt op rommelmarkten.

 Oorlogsdossier
Het boek bevat zo'n 20 pagina's met mooie kleurenfoto's, een uitgebreide lijst van "Lieux de mémoire", een lijst van biografieën en websites en een register met namen, plaatsen en gebeurtenissen.  Het vormt hiermee een waardevol dossier voor lezers die wat meer willen weten over de strijd tussen Noord en Zuid en de complexe verhouding die hieraan ten grondslag lag.

Tiendaagse Veldtocht. Burgeroorlog in het Koninkrijk der Nederlanden 1830-1839 is een aanrader van de bovenste plank. Wie een beschrijving van de Tiendaagse Veldtocht in de vorm van een humoristische roman wil lezen, raad ik het boek De heldeninspecteur aan van Atte Jongstra (Arbeiderspers, 2010).

Tiendaagse Veldtocht. Burgeroorlog in het Koninkrijk der Nederlanden 1830-1839
Anne Doedens en Liek Mulder
Walburg Pers, Zutphen
april 2018
paperback, 190 blz
€19,95
ISBN 9789462491366