Geschiedenis.nl

Gaat Het Achterhuis over het leven van een Joods meisje dat de Holocaust niet heeft overleeft, dit boek vertelt het leven van een Joods meisje dat de oorlog wel heeft doorstaan. Ze heet Lientje en leeft nog steeds. Het is haar biografie die verteld wordt door Bart van Es, de kleinzoon van mensen bij wie Lientje was ondergedoken. Haar geschiedenis tijdens en na de oorlog is wrang.

Van Es komt op latere leeftijd erachter dat zijn grootouders haar hadden verborgen voor de nazi's. Hij zoekt contact met haar en besluit haar levensgeschiedenis tijdens haar onderduikperiode en de gevolgen daarvan na de oorlog op te schrijven. Daarvoor gaat hij grondig te werk en interviewt Lientje diverse malen, bezoekt de adressen haar zij gewoond heeft, doet onderzoek in archieven en spreekt met mensen die haar gekend hebben.

Bart van Es is hoogleraar Engelse literatuur aan de universiteit van Oxford, waar hij ook woont. Hij schrijft het boek dan ook in het Engels onder de titel The Cut Out Girl . Het boek werd bekroond als het Costa Book award of the year 2018, waardoor hij internationaal bekend werd. Volgens de jury is het boek de beste biografie van het jaar "en het meest aangename" boek uit alle categorieën, inclusief romans. Inmiddels is het boek in 7 talen vertaald. Bij de prijsuitreiking is Lientje, inmiddels 85 jaar oud, aanwezig. Beiden vertellen hun verhaal ook in het TV programma van Jeroen Pauw en bij diverse boekpresentaties in het land.

Lientje en haar ouders voelen zich niet zo Joods. Dat verandert wanneer de nazi's het voor het zeggen krijgen in Nederland. Ze verhuist als negenjarig kind van Den Haag naar een pleeggezin in Dordrecht, waar ze zich gelukkig voelt en het gemis van haar familie steeds minder wordt. Ze wordt dan ook goed opgevangen, maar dat verandert wanneer het onderduikadres verraden wordt en Lientje moet vluchten naar een ander adres. Dat wordt Bennekom, een plaats in Gelderland waar veel joden ondergedoken hebben gezeten. Dit adres is minder aangenaam, maar Lientje past zich aan. Maar ook in Bennekom gaat het mis. De bevolking moet vluchten voor het oorlogsgeweld (Operatie Market Garden) en ze komt in Ede terecht. Daar vinden bij de onderduikfamilie dramatische gebeurtenissen plaats, die na de oorlog voortduren.

Haar familie is vermoord in Auschwitz. Na de oorlog kan zij, op haar verzoek en bij uitzondering, terug naar het pleeggezin in Dordrecht. Ze merkt dan dat er een verschil bestaat tussen de "echte" kinderen in het gezin en haar. Van Es blijft haar leven volgen. Lientje's pleegvader ziet haar als een volwassen vrouw, wat een ongemakkelijke situatie oplevert. "in het besef dat mijn verslag een smet op mijn opa's reputatie kan werpen en afbreuk kan doen aan een leven dat gekenmerkt wordt door moed en idealen", aldus de auteur. Er ontstaat wat later ook een pijnlijke breuk tussen de oma van Van Es, Lientjes pleegmoeder, en Lien, inmiddels volwassen en getrouwd.

Het verhaal wordt vlot en openhartig verteld, waarbij de auteur steeds de situatie van Lientje plaatst in het kader van politieke en sociale ontwikkelingen. Hoewel de lezer te voren weet dat Lientje de oorlog zal overleven, blijft er spanning in het verhaal door de familiebreuk die na de oorlog is ontstaan. Wat is er gebeurd en wat was de (diepere) oorzaak hiervan? Voorzover er nog foto's zijn van de hoofdpersonen zijn die in het boek opgenomen. De titel van het boek is afgeleid van een gedichtje uit het poesiealbum van Lien. Het verhaal wordt verteld vanuit de waarneming van Van Es, gebaseerd op gesprekken met Lien, aangevuld met informatie van de mensen die nog leven. 

Lien heeft de oorlog overleefd, maar blijft kampen met diepe wonden, veroorzaakt door de dood van haar familie en de relatie met haar pleegouders zowel in Bennekom als in Dordrecht. Het lijkt wel of ze pas op haar 85e levensjaar na een bewogen leven door de gesprekken met de auteur haar oorlogstrauma verwerkt heeft. Een schitterend boek. 

Bart van Es 
Ver-geet-mij-niet. Over het verborgen leven van een Joods meisje
vertaald door René van Veen
De Bezige Bij
Paperback, 302 blz.
Prijs: euro 22,99
ISBN: 978 94 031 1820 8

Bart van Es at '5x15 on The Cut Out Girl' op YouTube (Engelstalig):