Geschiedenis.nl

Einde Tachtigjarige Oorlog
In de geschiedschrijving van de Opstand in de Nederlanden is er doorgaans meer aandacht voor het heldhaftige begin dan voor het diplomatieke einde van dit conflict tussen de Spanje en de provincies van de Nederlanden. Hoewel er geen sprake meer was van wapengekletter verliepen de onderhandelingen in de jaren 1640 niet zonder slag of stoot. Desondanks slaagden vertegenwoordigers van de Spaanse koning en - de inmiddels tot statenbond uitgegroeide - Republiek der Verenigde Nederlanden er na onderhandelingen in om tot een vredesverdrag te komen. De Vrede van Münster betekende een officieel einde aan de Tachtigjarige Oorlog. Het was een gebeurtenis met twee kanten: de vrede was bezegeld, maar eveneens was de scheiding tussen de noordelijke en zuidelijke provincies nu definitief.

Vrede van Westfalen beëindigt Europees conflict
De besprekingen over een einde van de oorlog tussen Spanje en de Nederlanden waren slechts onderdeel van een omvangrijk Europees vredescongres dat plaatsvond in de Westfaalse steden Münster en Osnabrück. Naast de Tachtigjarige Oorlog trachten diplomaten ook een einde te maken aan de Dertigjarige Oorlog, een strijd tussen de Liga van de Habsburgse keizer en Duitse katholieken tegen een Evangelische Unie van Duitse protestantse vorsten, gesteund door Denemarken en Zweden. Dat het geen pure godsdienststrijd was, blijkt daaruit dat het katholieke Frankrijk zich schaarde aan de kant van de protestanten. Zij verenigden zich in hun vijandschap tegen de keizer. In 1641 besloten de conflicterende partijen dat het verstandig was de strijd te staken. Dat resulteerde uiteindelijk in de Vrede van Westfalen. Dat er in de zeventiende eeuw een ander politiek landschap in Europa was dan in het huidige bestel van nationale staten, blijkt uit het feit dat  bij de onderhandelingen 194 vorsten waren vertegenwoordigd. De besprekingen tussen strijdende partijen waren wel bilateraal, zo ook tussen Spanje en de Nederlanden.

Dwarsligger Frankrijk
Spanje was ernstig verzwakt door strijd op meerdere fronten en een interne opvolgingsoorlog. Het land kon zich de oorlog met de Nederlanden niet meer veroorloven en hunkerde naar een vredesverdrag. Dat bleek tijdens de onderhandelingen uit de toegeeflijkheid waarmee zij de voorwaarden aanvaardden. Het waren Franse afgevaardigden die het proces dwarsboomden om zo hun Spaanse vijand een hak te zetten. Wat had Frankrijk met de onderhandelingen tussen Spanje en de Nederlanden van doen? "Volgens Frans-Staatse overeenkomsten konden de bondgenoten alleen gezamenlijk vrede met Spanje sluiten." De Fransen probeerden bij de Staatse vertegenwoordigers een gewillig oor te krijgen, met geld en geschenken als smeermiddel. Dat lukte tot op zekere hoogte omdat de Staatse diplomaten niet eensgezind waren. Met name Zeeland en Utrecht verzetten zich tegen de vredesvoorwaarden. Desondanks werd op 30 januari 1648 overeenstemming bereikt tussen Spanje en de Republiek. Buiten Frankrijk om, wat daar enig kwaad bloed zette. Hoe dan ook, de Vrede van Münster was een feit.

Toegankelijk overzicht
Historicus Aernout van Cruyningen geeft in zijn boek De Vrede van Münster een helder overzicht van de aanloop naar de onderhandelingen, de verschillen van mening tussen voor- en tegenstanders van een verdrag met Spanje en de personen – uitsluitend mannen – die in Münster aan beide zijden van de onderhandelingstafel zaten. In roze kaders en in de bijlagen zijn hertalingen van brieven, eden, volmachten, verslagen en verdragen. De afbeeldingen – waarvan vele in kleur – en een chronologisch overzicht, dragen bij aan een toegankelijk en sfeervol boek dat een belangrijke historische gebeurtenis uit de Nederlandse en Europese geschiedenis inzichtelijk maakt.

Arnout van Cruyningen,
De Vrede van Münster. Het einde van de Tachtigjarige Oorlog, 1648
Utrecht 2023
Uitgeverij Omniboek
ISBN 978 94 0191 903 6
192 pag.
€ 20,-

Een oubollig filmpje over het schilderij van Terborch, maar wel aardig voor in de klas. NTR-serie 'Welkom in de Tachtigjarige Oorlog.'