Geschiedenis.nl

Betalingen
De Duitse krant Die Welt vond een opmerkelijke betaalpost in de staatsbegroting van Duitsland. Zondag 3 oktober 2010, op de 20e verjaardag van het herenigde Duitsland, wordt de laatste betaling gedaan van de schuld die Duitsland kreeg opgelegd na de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). Opvallend is dat een groot deel van de waardepapieren, die de schuldeisers het recht gaven op het ontvangen van de betalingen, halverwege de jaren tachtig op veilingen als curiosa verkocht zijn. Omdat Duitsland toch aan de plicht van de betalingen wil voldoen, zullen die kopers, veelal verzamelaars van historische objecten, zondag 3 oktober 2010, een interessant bedrag op hun rekening hebben ontvangen. De laatste betaling bestond uit 69,9 miljoen Euro. Er is een opvallend verschil tussen de afloop voor Duitsland na de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Na beide oorlogen werd Duitsland als daderland aangewezen, maar de behandeling van deze schuldige was in beide gevallen totaal verschillend. De verhoudingen in de internationale gemeenschap hadden daar alles mee van doen. 

 

Duitsland kreeg na de Eerste Wereldoorlog een torenhoge schuld opgelegd, die uiteindelijk in 92 jaar werd afgelost. Deze herstelbetalingen werden vastgelegd tijdens de totstandkoming van het Verdrag van Versailles. In het paleis van de Zonnekoning kwamen de leiders van de grote vier (Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië en de Verenigde Staten) bij elkaar om te besluiten hoe men nu verder moest. Duitsland had geen inspraak tijdens dit proces en kon alleen maar aanschuiven om het verdrag te ondertekenen. Een handelswijze die de Geallieerden zeer kwalijk werd genomen door de Duitsers.

 

Dit gevoel van onder dwang schuld bekennen keerde terug tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hitler was fel tegenstander van de herstelbetalingen en tijdens zijn machtsperiode werden ze dan ook langzaamaan stopgezet. Na de Tweede Wereldoorlog nam de Bondsrepubliek Duitsland (het Westerse gedeelte) deze schulden op zich en bleef doorbetalen. Vreemd genoeg, want tegelijkertijd ontvingen de Europese landen, en ook Duitsland, Marshall hulp. Dit plan was in het leven geroepen om het ernstig verzwakte Europese continent er logistiek en financieel weer bovenop te helpen. Duitsland lag in puin. Een treffend voorbeeld is dat in 1946 nog maar 10 procent van de spoorwegen functioneerden. Omdat de Verenigde Staten in Europa een belangrijke handelspartner hadden en binnen het vooroorlogs Europa Duitsland een grote economische speler was geweest, werd er geen andere mogelijkheid gezien dan ook het daderland er boven op te helpen. Uniek aan de Marshall hulp was dat de landen zelf mochten besluiten hoe en waaraan ze het geld wilden spenderen. De Verenigde Staten hadden hier geen betrokkenheid bij. Enige uitzondering hierop was Duitsland, waar de geallieerden over het Westelijk deel regeerden. Het Oostelijk deel was in handen van de Sovjet Unie.

 

Een andere reden om Duitsland, net als alle andere landen, er snel weer boven op te helpen was de naoorlogse flirt met het communisme die in veel landen plaatsvond. Omdat het linkse politieke spectrum tijdens de bezetting en de fascistische overheersing de kern van het verzet had gevormd, was ook na de oorlog de hang naar deze zijde zeer aanwezig onder de bevolking. Toch bleken de verzetshelden niet de meest geschikte politiek leiders om naoorlogs landen te leiden en kwamen er provisionele regeringen, die leken op de situatie van voor de oorlog. Alleen Duitsland moest genoegen nemen met de overheersing door anderen, die zo lang zou duren als nodig werd geacht door de geallieerden. Omdat het westen, met name de Verenigde Staten, een grote vijand in het communisme en de Sovjet Unie zag, was het van belang om het ontstaan van zoveel mogelijk sterke en onafhankelijke landen die de voordelen van het kapitalisme zouden ondervinden te bevorderen. In die zin is het Marshall plan niet alleen een wederopbouwplan geweest, maar ook een instrument in het Amerikaanse gevecht tegen het communisme.

 

Tot slot heeft ook de oprichting van de Verenigde Naties de omgang met oorlogssituaties flink veranderd. Een nieuw verdrag van Versailles, op basis van dezelfde uitgangspunten,  zou tegenwoordig ondenkbaar zijn. Juridische regelgeving maakt dit onmogelijk, maar de verhoudingen in de internationale gemeenschap liggen ondertussen ook heel anders. De situatie dat een land niet de mogelijkheid krijgt om zijn zegje te doen, is compleet verleden tijd. Dat ook de VN niet onfeilbaar is, laten de sterke staaltjes retoriek die de Verenigde Staten gebruikten voor de inval in Irak zien. Maar dan is er daarna tenminste nog altijd een podium om onvrede te tonen.