DE AMSTERDAMSE SCHOOL
Geplaatst op
7 september 2011
door
Lieke Wijnia
Een fraai geïllustreerd overzicht van een architectuurstijl met een boeiende geschiedenis: de Amsterdamse School.
Recensie van De Amsterdamse School, verbeelde idealen. De Amsterdamse School is een architectuurstijl, rijk aan architectonische innovatie, sociale idealen en bestuurlijke ontwikkelingen.
Een architectuurmuseum dat gevestigd is in een van de hoogtepunten van de Nederlandse architectuurgeschiedenis, beter kun je het niet treffen. Dit is het geval bij Museum Het Schip in Amsterdam. Het museum behandelt de ontwikkeling van de Amsterdamse School. Deze architectuurstijl, bekend om haar robuuste, bakstenen gebouwen met opmerkelijke decoratieve details, kent een geschiedenis vol sociale idealen en bestuurlijke ontwikkelingen. Om dit in kaart, en vooral in beeld, te brengen, publiceerde Museum Het Schip onlangs een rijk geïllustreerd overzichtsboek over deze stijl.
Industrialisatie
Begin twintigste eeuw industrialiseerde Nederland in rap tempo. Plattelandsbewoners trokken naar de grote steden, om te werken in de nieuwe fabrieken en industrieën. De stedenbouw was hier niet op berekend en de arbeiders kwamen in de meest erbarmelijke omstandigheden te wonen. Woningcorporaties en bestuurders begonnen uit sociale overwegingen te bouwen voor de arbeiders. Het welzijn en de maatschappelijke ontwikkeling van de bewoners stond voorop. De Amsterdamse School werd het bouwkundig gezicht van deze idealen.
Gesamtkunstwerk
Tussen 1910 en 1930 vierde de stijl hoogtij. Belangrijke spelers in de totstandkoming van de sociale woningbouw in de stijl van de Amsterdamse School, waren bevlogen politici, kapitaalkrachtige ondernemers en de opkomende arbeidersbeweging. De gebouwen van de Amsterdamse School boden een combinatie van architectuur en kunst. De kunstzinnige aspecten zijn met name te vinden in de decoratieve elementen van de gebouwen. De architecten van de Amsterdamse school hadden een nieuwe, betere wereld voor ogen. Maar, naast de innovatie en vernieuwingsdrang, haalden ze ook inspiratie uit traditionele streekarchitectuur en ambachtelijke volkskunst. Deze combinatie resulteerde in een zogeheten Gesamtkunstwerk. Binnen en buiten werden op elkaar afgestemd, elke detail is een kunstwerkje en heeft een betekenis of functie. In het exterieur is beeldhouwwerk, glas-in-lood en siersmeedwerk te vinden. In het interieur wordt de visie doorgetrokken tot aan het behang, meubelen en serviesgoed. Het boek vertelt deze geschiedenis met veel detailfoto’s.
Ontwikkeling
Laat er geen misverstand over bestaan, de gebouwen van de Amsterdamse School zijn niet alleen in de hoofdstad, maar door heel Nederland te vinden. De lyrische, expressieve stijl van bouwen sloeg overal aan, van het Hoofdpostkantoor aan de Utrechtse Neude tot de Maritieme Academie in Harlingen. Er zijn ook verschillende fases in de ontwikkeling van de Amsterdamse School te herkennen. De vroege stijl wordt wel vergeleken met de gotiek. Het beroemdste voorbeeld hiervan is het Scheepvaarthuis in Amsterdam. Deze twintigste-eeuwse tegenhanger van het tegenwoordige Paleis op Dam moest bewijzen dat ook in de vorige eeuw Amsterdam haar status als handelsstad kon waarmaken. Daarom werd er groots uitgepakt voor dit gebouw waarin alle rederijen samen kantoor hielden. De latere Amsterdamse School is vooral te herkennen aan de ogenschijnlijk robuuste gebouwen, die bij nader inzien vol delicate welvingen en architectonische details zitten. Deze details krijgen in de foto’s van Floris Leeuwenberg ruimschoots aandacht.
Het boek
Enige minpunt aan het boek is dat het geen structureel overzicht biedt van de ontwikkeling van de architectonische stroming. Het is een ontdekkingstocht door thema’s, zoals “bruggen en straatmeubilair” en “interieur en toegepaste kunst”. Enkele hoogtepunten, zoals Tuschinski en Het Scheepvaarthuis worden apart besproken, waarbij zowel de architectuur als de kunst aandacht krijgt. Om de architectuur te leren kennen is achtergrondinformatie noodzakelijk. Maar om het echt te begrijpen, moet je het zien. En dat hebben de makers van dit boek goed begrepen.
Een architectuurmuseum dat gevestigd is in een van de hoogtepunten van de Nederlandse architectuurgeschiedenis, beter kun je het niet treffen. Dit is het geval bij Museum Het Schip in Amsterdam. Het museum behandelt de ontwikkeling van de Amsterdamse School. Deze architectuurstijl, bekend om haar robuuste, bakstenen gebouwen met opmerkelijke decoratieve details, kent een geschiedenis vol sociale idealen en bestuurlijke ontwikkelingen. Om dit in kaart, en vooral in beeld, te brengen, publiceerde Museum Het Schip onlangs een rijk geïllustreerd overzichtsboek over deze stijl.
Industrialisatie
Begin twintigste eeuw industrialiseerde Nederland in rap tempo. Plattelandsbewoners trokken naar de grote steden, om te werken in de nieuwe fabrieken en industrieën. De stedenbouw was hier niet op berekend en de arbeiders kwamen in de meest erbarmelijke omstandigheden te wonen. Woningcorporaties en bestuurders begonnen uit sociale overwegingen te bouwen voor de arbeiders. Het welzijn en de maatschappelijke ontwikkeling van de bewoners stond voorop. De Amsterdamse School werd het bouwkundig gezicht van deze idealen.
Gesamtkunstwerk
Tussen 1910 en 1930 vierde de stijl hoogtij. Belangrijke spelers in de totstandkoming van de sociale woningbouw in de stijl van de Amsterdamse School, waren bevlogen politici, kapitaalkrachtige ondernemers en de opkomende arbeidersbeweging. De gebouwen van de Amsterdamse School boden een combinatie van architectuur en kunst. De kunstzinnige aspecten zijn met name te vinden in de decoratieve elementen van de gebouwen. De architecten van de Amsterdamse school hadden een nieuwe, betere wereld voor ogen. Maar, naast de innovatie en vernieuwingsdrang, haalden ze ook inspiratie uit traditionele streekarchitectuur en ambachtelijke volkskunst. Deze combinatie resulteerde in een zogeheten Gesamtkunstwerk. Binnen en buiten werden op elkaar afgestemd, elke detail is een kunstwerkje en heeft een betekenis of functie. In het exterieur is beeldhouwwerk, glas-in-lood en siersmeedwerk te vinden. In het interieur wordt de visie doorgetrokken tot aan het behang, meubelen en serviesgoed. Het boek vertelt deze geschiedenis met veel detailfoto’s.
Ontwikkeling
Laat er geen misverstand over bestaan, de gebouwen van de Amsterdamse School zijn niet alleen in de hoofdstad, maar door heel Nederland te vinden. De lyrische, expressieve stijl van bouwen sloeg overal aan, van het Hoofdpostkantoor aan de Utrechtse Neude tot de Maritieme Academie in Harlingen. Er zijn ook verschillende fases in de ontwikkeling van de Amsterdamse School te herkennen. De vroege stijl wordt wel vergeleken met de gotiek. Het beroemdste voorbeeld hiervan is het Scheepvaarthuis in Amsterdam. Deze twintigste-eeuwse tegenhanger van het tegenwoordige Paleis op Dam moest bewijzen dat ook in de vorige eeuw Amsterdam haar status als handelsstad kon waarmaken. Daarom werd er groots uitgepakt voor dit gebouw waarin alle rederijen samen kantoor hielden. De latere Amsterdamse School is vooral te herkennen aan de ogenschijnlijk robuuste gebouwen, die bij nader inzien vol delicate welvingen en architectonische details zitten. Deze details krijgen in de foto’s van Floris Leeuwenberg ruimschoots aandacht.
Het boek
Enige minpunt aan het boek is dat het geen structureel overzicht biedt van de ontwikkeling van de architectonische stroming. Het is een ontdekkingstocht door thema’s, zoals “bruggen en straatmeubilair” en “interieur en toegepaste kunst”. Enkele hoogtepunten, zoals Tuschinski en Het Scheepvaarthuis worden apart besproken, waarbij zowel de architectuur als de kunst aandacht krijgt. Om de architectuur te leren kennen is achtergrondinformatie noodzakelijk. Maar om het echt te begrijpen, moet je het zien. En dat hebben de makers van dit boek goed begrepen.
De Amsterdamse School, verbeelde idealen
Foto’s: Floris Leeuwenberg
Tekst: Menno Jonker en Alice Roegholt
Uitgave: Museum Het Schip
ISBN 978-90-814397-0-1
Prijs € 45,-
Afbeelding naast intro: Detail Het Scheepvaarthuis, Amsterdam.
Afbeeldingen in tekst: Huizencomplex en Museum Het Schip, Amsterdam; Boek cover.
Meer hierover op Geschiedenis.nl:
Boekrecensie "Land van Drek en Derrie" - 15-03-2011
Zie hier voor de resultaten van "Amsterdamse School" in de Geschiedenis.nl zoekmachine.