Geschiedenis.nl

_{Willem van de Velde, de Jonge (Leiden, 1633 – Londen, 6 april 1707 )Hollandse schepen op een kalme zee (ca. 1665)}

De Gouden Eeuw is hot: Er zijn tentoonstellingen in Museum Catharijneconvent (tot en met 24 februari 2013), in het Amsterdam Museum (tot en met 31 augustus 2013) met gelijknamige publicatie en er is de TV-serie van NTR/VPRO op Nederland 2, waar Maarten Prak wetenschappelijk adviseur voor was.  Zijn publicatie Gouden Eeuw: Het raadsel van de Republiek is tien jaar na de eerste uitgave herdrukt. In dit boek stelt Prak de volgende vraag: Waarom kon de Republiek der Nederlanden in de zeventiende eeuw zo'n ongekende bloei doormaken? 

Het boek start met een historisch overzicht van deze periode. Voor mijzelf, iemand die aanvankelijk ‘meer had’ met andere perioden van de geschiedenis, was Maarten Prak altijd al de hoogleraar die de vroegmoderne tijd tóch interessant wist te maken. Dat begint met het orde scheppen in de chaos van namen, functies, jaartallen, oorlogen. Ook in dit overzicht doet hij dat bekwaam.

 

Daarna gaat Prak over op een thematische aanpak met opeenvolgend oorlog, oorlog en nog eens oorlog, economie en maatschappij, politiek en bestuur en cultuur en godsdienst. Prak licht toe hoe de Republiek kon uitgroeien tot de vrachtvervoerder van Europa dankzij professionalisering van de vloot samen met een zogenaamde militaire revolutie. Door de commercialisering en oprichting van de WIC en VOC met een waar handelsimperium in Azië, groeide en bloeide het handelskapitalisme. De welvaart steeg tot ongekende hoogte. 

Daarbij was de uit revolutie en conflict geboren Republiek een vat vol tegenstrijdigheden; aan de ene kant wilden de provincies een gemeenschappelijk bestuur vormen, anderzijds moest dit zeker niet ten koste gaan van de eigen voorrechten en gebruiken. Dankzij de grote hoeveelheden geld, zoals Prak noemt ‘de beste smeerolie voor het politiek bestel’, het nodige kunst en vliegwerk, en de gezamenlijke tegenstander konden voldoende compromissen worden gesloten om een effectieve buitenlandse politiek te voeren en de wereldwijde economische belangen te behartigen. Tot slot was de Republiek het meest verstedelijkte en geletterde land ter wereld met een gemeenschappelijke taal en geschiedenis en belangstelling voor de kunsten. 

Met het staatsbankroet in 1715 besefte men dat een nieuwe periode was aangebroken, schrijft Prak over het einde van de Gouden Eeuw. De groei van steden kwam tot stilstand, fundamentele financiële problemen waren niet meer op te lossen, protectionisme was de nieuwe trend in Europa, afzet en werkgelegenheid daalde. De glorie zoals gedurende de Gouden Eeuw was niet meer.

 

Prak begint de hoofdstukken vaak met een mooie microgeschiedenis. Bijvoorbeeld over logementhouder Wouter Winkel, die rijk was geworden door in de tulpenhandel te stappen. Of het verhaal van Sir Joshua Reynolds die zich verdiepte in de kwaliteiten van andermans schilderkunsten. Vervolgens schakelt Prak over op de grotere thema’s zoals de economie en Hollandse schilderkunst.

Zo wil Prak de Republiek dichter bij de lezers brengen. Het moest een boek zijn dat men 's avonds op de bank open slaat en dat  voor het plezier gelezen wordt.  En Prak slaagt daar wat mij betreft in. Prak maakt in het nawoord zelf de vergelijking met de positie van Nederland in de EU en daar heeft hij een punt. De provincies probeerden de eigen belangen en soevereiniteit te waarborgen, maar toch samen te werken voor de Republiek. Dezelfde spanning zien we dagelijks terug op het journaal; moet Nederland nu meer of minder taken afstaan aan de EU? 

 

Maarten Prak biedt een mooi overzicht van de Gouden Eeuw en alle ontwikkelingen in deze periode. Met de toevoeging van wetenschap, filosofie en literatuur ontbreken de grote thema’s niet langer. Voor iedereen die meer wil weten over deze mooie tijden een must read! 

 

 

 

Interesse in de 17de-eeuwse meesters uit deze Gouden Eeuw en meer weten?

Kunsthistorische Leergangen Utrecht biedt de volgende cursus aan: Frans Hals: oog in oog met Rembrandt, Rubens en Titiaan