Geschiedenis.nl

"Ga op weg voor de vergeving van uw zonden en wees daarbij verzekerd van de onvergankelijke glorie van het koninkrijk der hemelen!" (Paus Urbanus II in het jaar 1095).

Met deze woorden begon de geschiedenis van de "herovering" van Jeruzalem en de andere heilige plaatsen op de islamitische overheersing. Het zou bijna 200 jaar duren voordat de conclusie getrokken kon worden dat er niets bereikt was. Jeruzalem zou maar kort in handen blijven van de kruisvaarders. Negen kruistochten werden ondernomen en eigenlijk kan je alleen van de eerste kruistocht spreken van enig succes. De tweede kruistocht werd geleid door de Engelse koning Richard Leeuwenhart en de Franse koning Filips II Augustus. Zij waren beslist geen vrienden. Toen de laatstgenoemde voortijdig naar huis terugkeerde, was dat met het doel moeilijkheden te veroorzaken in Richards gebied. Ondertussen liet Richard 2600 krijgsgevangenen executeren, omdat zijn Islamitische tegenstander Saladin zich niet aan zijn woord hield.

Ik vind zelf de vierde kruistocht de boeiendste. Die stond mede onder leiding van de Vlaamse graaf Lodewijk IX. Om aan geld te komen om de schepen te betalen die de Venetianen gebouwd hadden voor de kruisvaarders, werd eerst de christelijke stad Zara in Kroatië veroverd en geplunderd. Hoewel dit tegen de zin van de paus was, werd de stad met alle kerken na overgave ook nog eens platgebrand. Vervolgens werd opgetrokken naar Constantinopel (het huidige Istanbul), ook een christelijke stad. En ook deze stad moest het ontgelden. De kruistocht eindigde in een ramp en Lodewijk sneuvelde. Ook nu weer werd Jeruzalem niet gehaald. Plunderingen en onderlinge ruzies waren steeds belangrijke oorzaken van de mislukkingen van de grote kruistochten. De latere expedities in de 14e eeuw stelden niet zo veel meer voor. Men liep niet meer warm voor de paus en zijn oproepen.

De woorden van Urbanus II werden door pauzen en koningen ruim uitgelegd, want ook andere ongelovigen en ketters, zelfs in Europa, werden aangevallen en uitgemoord. En niet alleen om de "glorie van het koningrijk der hemelen"; ook meer aardse motieven speelden een rol. Zo wilde de Franse koning Filips II (ca. 1200) zijn gebied uitbreiden en daarom riep hij een kruistocht uit tegen de katharen rond Toulouse, Albi en Carcassonne . Zij werden als ketters beschouwd en dat gaf de kruisvaarders het recht hen te doden. En dat deden ze met overgave.

Dan Jones is niet alleen historicus en gespecialiseerd in de geschiedenis van de middeleeuwen, hij is ook TV-presentator en columnist. Hij vertelt veel over 'gewone mensen' en dat maakt zijn boek gevarieerd en avontuurlijk. Soms schiet hij wel wat door met het noemen van veel namen en gebeurtenissen, waardoor de lijn in het verhaal wat moeilijk te volgen is. Maar deze periode uit de geschiedenis is ook ingewikkeld; er doen veel partijen mee aan beide kanten van het front, die ook nog eens met elkaar coalities sluiten.

De epiloog, getiteld 'Kruisvaarders 2.0', is een goede toevoeging van de auteur over het heden. Zo haalt hij de Australiër Brenton Tarrant aan, die in 2019 meer dan 40 mensen doodschoot in een moskee en de Noor Breivik, die in 2017 27 jonge mensen vermoordde. De eerste schreef cryptisch in het zogenaamde Christchurch-manifest: "Vraag u af wat paus Urbanus zou doen". Hij beschouwde zichzelf een kruisvaarder uit de 21e eeuw tegen de islam. En IS en Al-Qaida bleven de westerse, christelijke machten aanduiden als agressieve kruisvaarders. De auteur eindigt zijn boek met een slotzin die te denken geeft: "Zolang er kruisvaarders op de wereld zijn - echte of ingebeelde - blijft de oorlog almaar doorgaan

Het boek is boeiend en onderhoudend geschreven met veel oog voor 'kleine geschiedenis'. Er is een flinke bijlage opgenomen met een lijst van personages en overzichten van relevante koningen en pausen. Noten en een register ontbreken niet. Er zijn verschillende fraaie illustraties in kleur. Kortom: een aanrader. 

Dan Jones
De Kruisvaarders. De strijd om het Heilige Land.
Uitgeverij Omniboek 
hardcover
525 blz.
€ 34,99
ISBN: 9789401916547

Timeline - World History Documentaries (YouTUbe) een podcast van 20 april 2020 met Dan Jones als gast.